Nếu con bạn đôi khi gào khóc, la hét, đấm đá hay ăn vạ, bạn cũng không cần quá lo lắng – phần lớn trẻ nhỏ đều có những hành vi như vậy. Mặc dù những lúc như thế có thể khiến bạn cảm thấy bối rối và cực kỳ căng thẳng, nhưng những cơn tức giận của trẻ hoàn toàn có thể được kiểm soát nếu cha mẹ giữ được sự kiên nhẫn và vững vàng.
Trong bài viết này cha mẹ yêu con sẽ chia sẻ những phương pháp kỷ luật hiệu quả, giúp bạn xử lý những cơn giận dữ của con một cách bình tĩnh, đồng thời dạy trẻ hiểu rằng việc bộc lộ cảm xúc tiêu cực bằng cách la hét hay ăn vạ sẽ không mang lại lợi ích gì.
1/ Nguyên nhân gây ra cơn thịnh nộ
Khi trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu và xử lý cảm xúc của mình, các em thường bộc lộ sự thất vọng thông qua hành vi. Một đứa trẻ chưa học được cách quản lý những cảm xúc tiêu cực như giận dữ, buồn bã hay thất vọng có thể phản ứng bằng cách nổi cơn thịnh nộ. Những hành động như la hét hay ném đồ vật thực chất là cách trẻ đang “lên tiếng” cầu cứu: “Con đang không kiểm soát được bản thân, hãy giúp con!”
Ngoài ra, một lý do phổ biến khác khiến trẻ nổi giận là vì mong muốn kiểm soát tình huống. Trẻ hy vọng rằng những hành vi bùng nổ như la hét sẽ khiến cha mẹ chiều theo ý mình hoặc đáp ứng yêu cầu mà trẻ đưa ra.
2/ Phòng ngừa cơn thịnh nộ
Có một số cách hiệu quả giúp cha mẹ ngăn ngừa và hạn chế cơn giận dữ của trẻ ngay từ khi nó chưa bùng phát.
Trước hết, hãy quan sát và nhận diện những thời điểm con bạn dễ nổi nóng nhất. Liệu có phải trẻ thường trở nên cáu gắt khi đói bụng hoặc quá mệt mỏi? Nếu đúng như vậy, bạn nên chủ động lên kế hoạch trước – đảm bảo trẻ được ăn uống và nghỉ ngơi đầy đủ trước khi yêu cầu trẻ thực hiện một nhiệm vụ khó khăn nào đó.
Cũng có những lúc, sự tức giận của trẻ bắt nguồn từ việc những mong đợi bên trong trẻ không được đáp ứng. Ví dụ, nếu con trai bạn quen nhận được một món đồ chơi mỗi khi đi mua sắm cùng bà, bé có thể mặc định rằng lần đi với bạn cũng sẽ như vậy. Khi kỳ vọng này không được thỏa mãn, trẻ có thể phản ứng bằng sự giận dữ.
Để tránh tình huống này, việc “huấn luyện trước” cho trẻ là một chiến lược rất hữu ích. Trước khi bước vào cửa hàng, bạn hãy giải thích trước cho con biết điều gì sẽ diễn ra. Bạn có thể nói: “Hôm nay mẹ con mình chỉ mua vài thứ cần thiết rồi sẽ ra về. Mình sẽ không ghé khu đồ chơi và cũng không mua đồ chơi nhé.”
Việc thiết lập quy tắc rõ ràng trước khi đối mặt với các tình huống mới giúp trẻ hiểu được những gì cha mẹ mong đợi. Ví dụ, bạn có thể nói: “Con hãy đi sát bên mẹ và không được tự ý lấy đồ.” Đồng thời, đừng quên nói trước với trẻ về hậu quả nếu không tuân theo quy định – điều này giúp trẻ hình dung rõ ràng hơn về ranh giới và trách nhiệm của mình.
3/ Đừng nhượng bộ để ngăn chặn cơn giận dữ ăn vạ
Hãy đảm bảo rằng những cơn giận dữ của trẻ không trở thành công cụ hiệu quả để đạt được điều chúng muốn. Nếu con bạn gào khóc, la hét trong cửa hàng để đòi mua một món đồ chơi mới, bạn tuyệt đối không nên chiều theo yêu cầu đó. Mặc dù việc nhượng bộ có thể giúp xoa dịu tình huống tạm thời và khiến mọi thứ dễ thở hơn trong khoảnh khắc, nhưng về lâu dài, điều này lại phản tác dụng. Nó sẽ khiến trẻ tin rằng cứ mỗi lần nổi giận, chúng sẽ nhận được thứ mình muốn – từ đó tạo ra một thói quen xấu, khiến các cơn bùng nổ cảm xúc diễn ra thường xuyên hơn.
4/ Thưởng cho trẻ vì đã quản lý cảm xúc một cách thích hợp
Hãy khuyến khích con bằng những phần thưởng tích cực khi trẻ thể hiện hành vi đúng mực. Việc khen ngợi khi trẻ biết kiểm soát cảm xúc sẽ giúp củng cố thói quen tốt. Ví dụ, bạn có thể nói: “Hôm nay ở cửa hàng, con đã rất biết nghe lời và làm theo đúng những gì mẹ dặn – mẹ rất tự hào về con.”
Đừng quên ghi nhận hành vi tích cực ngay cả khi không có điều gì quá đặc biệt xảy ra. Nếu con bạn vào cửa hàng mà không khóc lóc hay đòi hỏi, hãy dành cho trẻ một lời khen. Trong trường hợp trẻ bắt đầu vòi vĩnh, hãy nhanh chóng chuyển hướng bằng cách tập trung vào những hành động đúng đắn mà trẻ vừa làm.
Những chiến lược kỷ luật tích cực như thế này có thể đòi hỏi sự kiên nhẫn và chủ động từ cha mẹ. Tuy nhiên, về lâu dài, chúng sẽ giúp ngăn chặn nhiều hành vi tiêu cực và xây dựng nền tảng vững chắc cho cách ứng xử của trẻ.
5/ Cho con thấy hậu quả tiêu cực cho cơn thịnh nộ
Để trẻ học được rằng cơn giận không phải là cách phù hợp để giải quyết vấn đề, đôi khi cần có những hậu quả tiêu cực đi kèm. Một trong những chiến lược hiệu quả là bỏ qua hành vi bùng nổ của trẻ – tức là không phản ứng hay chú ý đến cơn giận. Khi không có khán giả, trẻ sẽ dần nhận ra rằng việc la hét, ném đồ hay tức giận không giúp đạt được điều mình muốn, và từ đó giảm dần hành vi đó. Bằng cách không phản ứng, bạn đang ngầm gửi thông điệp rằng cơn giận không phải là công cụ để gây chú ý hay đạt được mục đích.
Cha mẹ hãy thử thay đổi góc nhìn bằng cách phớt lờ cơn giận của con – giả vờ như không nghe thấy tiếng la hét và thể hiện rằng bạn không bị ảnh hưởng bởi sự tức giận đó. Ban đầu, trẻ có thể phản ứng mạnh hơn, la hét to hơn để thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, khi nhận ra rằng cách này không còn hiệu quả, trẻ sẽ dần từ bỏ hành vi ăn vạ để tìm cách giao tiếp khác phù hợp hơn.
Bên cạnh đó, việc áp dụng hình phạt “time-out” (tạm thời tách khỏi tình huống) cũng có thể mang lại hiệu quả. Chẳng hạn, nếu con bạn quá mất kiểm soát trong cửa hàng và gây rối, hãy nhẹ nhàng đưa trẻ ra ngoài – có thể là ra xe – để con có thời gian yên tĩnh suy nghĩ về hành vi của mình. Khi trẻ đã bình tĩnh trở lại, bạn có thể tiếp tục chuyến đi mua sắm như kế hoạch ban đầu. Đây là cách giúp trẻ học cách điều chỉnh cảm xúc và hiểu rằng hành vi không phù hợp sẽ dẫn đến hậu quả rõ ràng.
Phần lớn trẻ em đều có những biểu hiện giận dữ theo một mô hình quen thuộc, vì vậy bạn không phải là người duy nhất đối mặt với điều này. Một nghiên cứu lâm sàng đã theo dõi 330 tình huống trẻ nổi giận với mẹ mình và phát hiện rằng, đa số các cơn giận chỉ kéo dài khoảng ba phút. Những cơn giận này thường bắt đầu bằng hành vi mang tính hung hăng, sau đó dần chuyển sang trạng thái buồn bã, đau khổ trước khi chấm dứt.
Sau quá trình quan sát và đánh giá, nhiều bậc phụ huynh cho biết hành vi của con họ đã có dấu hiệu cải thiện. Tuy nhiên, nếu cha mẹ phản ứng bằng sự tức giận, thì hành vi tiêu cực của trẻ lại tiếp tục lặp lại theo khuôn mẫu cũ. Điều này cho thấy phản ứng của cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cảm xúc và hành vi của trẻ.
Dưới đây là phiên bản viết lại của đoạn văn, với cách diễn đạt mới mẻ nhưng vẫn giữ nguyên nội dung:
6/ Cha mẹ nên biết.
Ở độ tuổi đang phát triển, việc trẻ thường xuyên nổi giận là điều hoàn toàn bình thường, bởi các em vẫn đang học cách nhận biết và xử lý cảm xúc của mình. Tuy nhiên, nếu cha mẹ kiên trì áp dụng những phương pháp giúp trẻ điều chỉnh cảm xúc, các cơn giận dữ có thể dần được kiểm soát.
Tham khảo thêm: 7 kiểu nuôi dạy con cái phổ biến. Bạn đang là cha mẹ kiểu nào?
Mục tiêu chính là hướng dẫn trẻ cách ứng phó phù hợp với những cảm xúc mãnh liệt mà các em trải qua. Khi bạn dạy trẻ cách thể hiện bản thân một cách lành mạnh, bạn không chỉ giúp con vượt qua khó khăn hiện tại, mà còn trao cho trẻ một kỹ năng sống quan trọng – thứ sẽ theo trẻ suốt cả cuộc đời.
