Không có gì lạ khi ba mẹ bắt đầu lo lắng khi nhận thấy trẻ chậm nói hay chưa diễn đạt được mong muốn của mình trọn vẹn bằng lời như “con nhà hàng xóm”. Trong tình huống này, ba mẹ cần theo dõi và tìm hiểu kỹ nguyên nhân để có hướng hỗ trợ trẻ phù hợp.
Nên xem: Kỹ năng nền tảng cần dạy con, sau này con không lo bị đào thải!
Mỗi trẻ đều có tốc độ phát triển riêng, nên việc bé nói chậm hơn các bạn cùng tuổi không phải lúc nào cũng là vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, chậm nói có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề như rối loạn phát triển, khiếm thính hoặc bất thường về thần kinh.

Để phân biệt tình trạng chậm nói bình thường và bất thường, ba mẹ cần theo dõi sát sao các cột mốc phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nếu trẻ không phản ứng với âm thanh, không bập bẹ khi đã hơn 12 tháng tuổi, không nói được từ đơn sau 16 tháng hoặc không nói câu đơn giản sau 2 tuổi, thì nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa để được đánh giá và can thiệp sớm nếu cần thiết.
1. Định nhĩa đúng việc Chậm nói ở trẻ là gì?
6/ Nếu con chậm nói, cha mẹ phải làm sao
-Nói chuyện nhiều hơn với trẻ
Trò chuyện hàng ngày là phương pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả giúp hỗ trợ trẻ chậm nói. Ba mẹ có thể nói chuyện với trẻ về những việc đang làm cùng nhau. Ví dụ, khi chơi với quả bóng, mẹ có thể bắt đầu bằng câu đơn giản như: “Đây là quả bóng”, rồi thêm các chi tiết như “Quả bóng tròn màu xanh”, “Mẹ đưa quả bóng cho con”…
Ba mẹ nên dùng câu ngắn, từ ngữ đơn giản, bắt đầu bằng một từ rồi từ từ nối các từ lại thành câu dài hơn. Việc lặp lại từ ngữ nhiều lần sẽ giúp trẻ nhớ lâu và phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên.
-Đọc sách cho trẻ
Đọc sách là hoạt động thú vị giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, tư duy và khả năng sáng tạo. Ba mẹ nên chọn những cuốn sách có hình ảnh màu sắc bắt mắt để kích thích sự tò mò của bé. Khi đọc, hãy đặt câu hỏi để khuyến khích trẻ tập trung, suy nghĩ và phản hồi.
Hoạt động này giúp trẻ quen dần với cấu trúc câu và tăng khả năng tập trung. Ban đầu, trẻ có thể chưa thích hoặc nhanh chán, vì vậy ba mẹ nên kiên trì, chọn sách có hình ảnh sinh động để giữ sự hứng thú cho bé.
– Cho bé tham gia các hoạt động ngoài trời
Các hoạt động ngoài trời tạo cơ hội cho trẻ chậm nói giao tiếp và tiếp xúc với nhiều người xung quanh. Qua đó, trẻ học được cách lắng nghe và bắt chước lời nói từ nhiều nguồn khác nhau.
Khi tham gia những hoạt động như chơi ở công viên, thăm sở thú hay đi dã ngoại, trẻ sẽ được khám phá nhiều điều mới mẻ. Ba mẹ nên tận dụng những lúc này để giới thiệu từ vựng mới và khích lệ trẻ sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt suy nghĩ của mình.
-Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử
Việc dùng quá nhiều thiết bị thông minh khiến trẻ ít có cơ hội giao tiếp trực tiếp với ba mẹ và những người xung quanh. Vì vậy, ba mẹ nên giới hạn thời gian sử dụng thiết bị để trẻ có nhiều cơ hội trò chuyện, hỏi đáp và tương tác hơn.
Ba mẹ không cần cấm hoàn toàn việc sử dụng thiết bị, nhưng nên đặt ra quy định về thời gian và nội dung phù hợp. Ví dụ, chỉ cho trẻ xem các chương trình giáo dục không quá 30 phút và luôn ở bên để cùng thảo luận về nội dung đó.
-Đưa trẻ tham gia trị liệu ngôn ngữ với chuyên gia
Nếu đã thử nhiều cách mà trẻ vẫn chưa cải thiện, ba mẹ nên đưa trẻ đến gặp chuyên gia trị liệu ngôn ngữ. Các chuyên gia sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp giúp trẻ vượt qua những khó khăn về ngôn ngữ.
Thông qua liệu trình trị liệu, trẻ sẽ cải thiện khả năng phát âm, mở rộng vốn từ và tăng sự tự tin khi giao tiếp. Bên cạnh đó, chuyên gia cũng sẽ hướng dẫn ba mẹ cách tương tác với trẻ tại nhà nhằm hỗ trợ tốt nhất cho quá trình trị liệu.
7/ Những câu hỏi thường gặp về việc chậm nói ở trẻ
-Trẻ bao nhiêu tháng chưa biết nói thì gọi là chậm nói
Nhiều ba mẹ băn khoăn không biết trẻ bao nhiêu tháng tuổi thì được xem là chậm nói. Để xác định điều này, cần dựa vào các mốc phát triển ngôn ngữ chuẩn của trẻ. Thông thường, giai đoạn phát triển ngôn ngữ của trẻ diễn ra từ 12 đến 24 tháng tuổi.
Nếu trẻ 12 tháng chưa phản ứng khi gọi tên hoặc trẻ 24 tháng chưa nói được câu hoàn chỉnh có nghĩa là trẻ có thể bị chậm nói. Tuy nhiên, với sự can thiệp và hỗ trợ kịp thời, trẻ hoàn toàn có thể bắt kịp các mốc phát triển ngôn ngữ ở những giai đoạn sau.
Ngoài ra, trẻ ở độ tuổi 36 tháng (3 tuổi) hoặc 48 tháng (4 tuổi) cũng được xem là chậm nói nếu vẫn chưa nói rõ ràng, chưa biết nói câu đơn giản hoặc chưa sử dụng thành thạo các phụ âm trong lời nói.
-Trẻ 2 tuổi chậm nói phải làm sao?
Nhiều ba mẹ lo lắng khi thấy trẻ 20 tháng tuổi vẫn chưa biết nói. Tuy nhiên, nếu ba mẹ kịp thời áp dụng các phương pháp hỗ trợ phát triển ngôn ngữ, tình trạng này có thể cải thiện nhanh chóng.
Đối với trẻ 2 tuổi chậm nói, ba mẹ nên dùng những câu, từ ngắn gọn và lặp lại nhiều lần để trẻ dễ dàng hiểu và bắt chước. Ví dụ như “Con mèo”, “Đưa cho mẹ quả bóng”, “Bà ở đằng kia”… Dù trẻ có thể chưa phản ứng ngay, ba mẹ vẫn cần duy trì việc trò chuyện thường xuyên để tạo môi trường khuyến khích trẻ tập nói.
Với trẻ 3 tuổi chậm nói, ba mẹ có thể cùng trẻ chơi các trò chơi tương tác như xếp hình, vẽ tranh hoặc đọc sách. Đừng quên đặt câu hỏi và trao đổi liên tục trong quá trình chơi để giúp trẻ phát triển kỹ năng nghe hiểu và khả năng phản hồi.
-Trẻ chậm nói có thông minh không?
Việc trẻ biết nói sớm hay muộn không phản ánh trực tiếp trí thông minh của trẻ. Chậm nói chỉ là dấu hiệu liên quan đến sự phát triển ngôn ngữ, không đánh giá khả năng trí tuệ. Tuy nhiên, nếu trẻ bị chẩn đoán chậm phát triển trí tuệ, thì chậm nói hoặc chậm biết đi có thể là những biểu hiện đi kèm.

Ngoài ra, trẻ chậm nói nhưng có những biểu hiện thuộc “hội chứng Einstein” thường được xem là những em bé thông minh bẩm sinh. Hội chứng này mô tả các trẻ có trí thông minh cao nhưng phát triển ngôn ngữ muộn. Nhà khoa học Albert Einstein – người được đặt tên cho hội chứng này – cũng chỉ bắt đầu biết nói khi lên 4 tuổi.
-Trẻ đi nhón chân và chậm nói có phải là bệnh tự kỷ không?

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn về ngôn ngữ như chậm nói và có những hành vi đặc trưng như đi nhón chân. Tuy nhiên, không phải tất cả trẻ chậm nói hoặc đi nhón chân đều là dấu hiệu của chứng tự kỷ.
Có nhiều nguyên nhân khác gây ra hiện tượng đi nhón chân mà không liên quan đến tự kỷ, chẳng hạn như trương lực cơ yếu, gân gót chân yếu hoặc rối loạn tiền đình. Chậm nói cũng có thể do các vấn đề về tai, lưỡi hoặc do môi trường thiếu sự giao tiếp và tương tác.
Để xác định liệu những khó khăn về vận động và ngôn ngữ của trẻ có liên quan đến tự kỷ hay không, ba mẹ nên đưa trẻ đi khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và tư vấn chính xác.
– nên bổ sung chất gì khi con chậm nói
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất và nhận thức của trẻ. Việc thiếu hụt dưỡng chất có thể gây cản trở khả năng học tập và sử dụng ngôn ngữ, thậm chí dẫn đến tình trạng chậm nói ở trẻ.
Thiếu các vitamin và khoáng chất như axit folic, kẽm, sắt, vitamin A, B6, C, D, E sẽ làm suy yếu hệ miễn dịch. Đặc biệt, thiếu axit béo thiết yếu có thể làm giảm sản xuất tế bào miễn dịch, khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng tai – một trong những nguyên nhân phổ biến gây giảm thính lực và dẫn đến chậm nói.
Vậy trẻ chậm nói nên ăn gì? Vì khả năng ngôn ngữ phụ thuộc vào một số vùng não bộ nhất định, việc bổ sung thực phẩm giàu dưỡng chất hỗ trợ não bộ sẽ giúp cải thiện sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Ba mẹ có thể tham khảo một số nhóm thực phẩm sau:
- Các loại hạt giàu vitamin E và chất chống oxy hóa như hạnh nhân, điều, óc chó, đậu phộng, hạt phỉ… Trong đó, hạt óc chó là nguồn omega-3 rất tốt cho trẻ chậm nói.
- Thực phẩm giàu DHA như các loại cá biển, lòng đỏ trứng gà, rau xanh và sữa.
Bên cạnh đó, ba mẹ có thể kết hợp cho trẻ sử dụng các loại sữa chuyên biệt dành cho trẻ chậm nói hoặc các sản phẩm thực phẩm chức năng bổ sung DHA để hỗ trợ quá trình phát triển ngôn ngữ hiệu quả hơn.
-Cách dạy trẻ chậm nói hiệu quả nhất là làm gì?
So với những mẹo dân gian chưa được kiểm chứng, các phương pháp dạy trẻ chậm nói tại nhà thường mang lại hiệu quả cao hơn. Ba mẹ có thể áp dụng những cách sau:
- Trò chuyện thường xuyên với trẻ
- Hát cho trẻ nghe
- Đọc truyện cho trẻ
- Tạo điều kiện để trẻ tiếp xúc và giao tiếp với nhiều người
Để việc dạy trẻ tập nói hiệu quả hơn, ba mẹ có thể tham khảo một số đầu sách hữu ích như:
- Dạy Con Học Nói Sớm – Nhà xuất bản Phụ Nữ Việt Nam
- Bộ sách Cùng Con Học Nói – Dành cho bé trên 1 tuổi – Nhà xuất bản Dân Trí
- 200 Từ Vựng Mẹ Cùng Con Học Nói – Các Loài Động Vật Đáng Yêu – Nhà xuất bản Thanh Niên
Nếu sau khi áp dụng các phương pháp tại nhà mà tình trạng của trẻ chưa cải thiện, ba mẹ nên đưa con đến các trung tâm hoặc lớp học can thiệp chuyên biệt dành cho trẻ chậm nói. Tại đó, các chuyên gia trị liệu ngôn ngữ sẽ đánh giá kỹ lưỡng và xây dựng phác đồ can thiệp phù hợp nhất với trẻ.
-Trẻ chậm nói khám ở đâu? Chi phí là bao nhiêu?
“Khám trẻ chậm nói ở đâu?” là thắc mắc chung của nhiều ba mẹ có con gặp vấn đề về phát triển ngôn ngữ. Dưới đây là một số địa chỉ đáng tin cậy với đội ngũ chuyên gia trị liệu kinh nghiệm.
Tại Hà Nội:
Bệnh viện Nhi Trung Ương
- Địa chỉ: 18/879 La Thành, P. Láng Thượng, Q. Đống Đa, Hà Nội
- Số điện thoại liên hệ: 024 6 273 8532.
- Thời gian hoạt động: 24/7, bao gồm cả ngày nghỉ và Lễ, Tết.
- Từ thứ Hai đến thứ Sáu hằng tuần: 7 giờ – 16 giờ 30
- Thứ 7, Chủ nhật: 7 giờ – 12 giờ (Khám thu phí)
- Nghỉ Lễ/Tết (Vui lòng liên hệ trước).
Phòng khám Âm ngữ trị liệu và phục hồi chức năng Việt An
- Địa chỉ: Số 19 Trương Hán Siêu, Hoàn Kiếm, Hà Nội
- Số điện thoại liên hệ: 024 3943 3340
- Thời gian hoạt động: 8:00 – 19:00 cả tuần
Viện Sức khỏe tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai
- Địa chỉ: 78 Giải Phóng, Phương Đình, Đống Đa, Hà Nội (Tòa nhà T4, T5, T6 Viện Sức khỏe tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai)
- Số điện thoại liên hệ: 024 3576 5344
- Thời gian hoạt động: 7:00 – 16:00
Tại TP. HCM:
Bệnh viện Nhi Đồng 1
- Địa chỉ: 341 Sư Vạn Hạnh, Phường 10, Quận 10, TP.HCM
- Số điện thoại liên hệ: (028) 39271119
- Thời gian hoạt động:
- Phòng khám sàng lọc Tâm lý ngoại trú: 7h00 – 11h30 từ thứ Hai đến thứ Sáu
- Khoa tâm lý: 7h00 – 11h30 & 12h30 – 16h00 từ thứ Hai đến thứ Sáu (Khám ngoài giờ: 16h00 – 20h00 thứ Hai đến thứ Sáu, 7h00 – 11h30 thứ Bảy)
Trung tâm phục hồi chức năng và Trị liệu ngôn ngữ VinaHealth
- Địa chỉ:
- Số 533 Phan Văn Trị, Phường 5, Quận Gò Vấp, TP.HCM
- Số 271 Hùng Vương, Phường 9, Quận 5, TP.HCM
- 10A Đào Trinh Nhất, Phường Linh Tây, TP Thủ Đức, TP.HCM
- Hotline: 1900 636 892
- Thời gian hoạt động: 7h30 – 19h00 từ thứ Hai đến thứ Sáu
Trung tâm Hỗ trợ Phát triển Giáo dục Hòa nhập Nhân Hòa
- Địa chỉ:
- Cơ sở chính: Số 16, đường số 18, phường 8, Gò Vấp, TP.HCM
- Cs2: Số 58 Thiên Phước, Phường 9, Quận Tân Bình, TP.HCM
- Cs3: A29, Đ. Tô Ký, Tân Chánh Hiệp, Quận 12, TP.HCM
- Cs4: 100/3/17 Lê Thị Hà, Tân Xuân, Hóc Môn, TP.HCM
- Cs5: A92 KDC Thới An, Lê Thị Riêng, P Thới An, Quận 12, TP.HCM
- Hotline: 0987174279
- Thời gian hoạt động: 8h00 – 20h00 mỗi ngày
Như vậy là ba mẹ đã nắm rõ những thông tin cần thiết liên quan đến tình trạng trẻ chậm nói. Hiểu được nguyên nhân chính xác sẽ giúp ba mẹ có phương pháp hỗ trợ trẻ vượt qua giai đoạn này một cách dễ dàng. Quan trọng hơn hết là ba mẹ hãy nhớ luôn kiên nhẫn đồng hành cùng con trong quá trình phát triển ngôn ngữ nhé.
Nên xem: Trẻ mắc cúm mùa có nguy hiểm không, khi nào cần đến bệnh viện.

