Sự phát triển tinh thần, vận động ở trẻ sơ sinh đến 5 tuổi (phần 1)

Cân nặng và chiều cao luôn là mối quan tâm hàng đầu của các bậc phụ huynh và người chăm sóc trẻ. Tuy nhiên, điều này chỉ phản ánh một phần trong quá trình phát triển toàn diện của trẻ. Sự phát triển không chỉ dừng lại ở các chỉ số về thể chất mà còn bao gồm cả sự phát triển về tâm thần vận động. Mỗi độ tuổi đều có những cột mốc quan trọng mà trẻ cần đạt được. Do đó, cha mẹ cần nắm rõ những mốc phát triển thiết yếu trong hành trình trưởng thành của con.

Tham khảo thêm: 10 tuần khủng hoảng của trẻ sơ sinh là gì, cha mẹ vượt qua thế nào?

Sự phát triển tâm thần vận động của trẻ có thể được đánh giá qua bốn lĩnh vực chính: vận động tinh, vận động thô, ngôn ngữ, và sự phát triển cá nhân – xã hội. Chúng ta cùng tìm hiểu các giai đoạn sau đây.

1. Khi trẻ được 3 tháng tuổi

Mốc phát triển:

Vận động tinh và vận động thô: Trẻ có thể ngẩng đầu lên, quay đầu theo hướng có âm thanh và bắt đầu đưa tay lên miệng.
Ngôn ngữ: Tiếng khóc chủ yếu là cách giao tiếp của trẻ.
Cá nhân – xã hội: Trẻ nhìn theo mẹ và theo những vật di chuyển trước mặt.

Những điều cha mẹ có thể làm:

Dành thời gian âu yếm, trò chuyện và vui chơi với trẻ trong các hoạt động hàng ngày như ăn, tắm hoặc thay quần áo.
Đọc sách, nói chuyện và hát cho trẻ nghe.
Cùng trẻ xem tranh ảnh và thảo luận về chúng.
Khuyến khích trẻ nâng đầu lên bằng cách giữ đồ chơi ngang tầm mắt của trẻ.
Chơi trò ú òa để tạo sự hứng thú.
Chú ý đến những âm thanh khóc khác nhau của trẻ để hiểu và đáp ứng nhu cầu của trẻ.

2. Khi trẻ được 6 tháng tuổi

Mốc phát triển:

Vận động thô: Trẻ có thể giữ đầu vững mà không cần hỗ trợ, bắt đầu ngồi mà không cần đỡ, có thể lật người từ ngửa sang úp và ngược lại (khoảng 4-5 tháng), đôi khi biết trườn hoặc bò về phía trước.
Vận động tinh: Trẻ với tay lấy đồ chơi, cầm nắm đồ vật, chuyển đồ từ tay này sang tay kia và đưa đồ vật lên miệng.
Ngôn ngữ: Trẻ phản ứng với tiếng động bằng cách tạo ra âm thanh, phát ra một số nguyên âm và nhận biết khi được gọi tên.
Cá nhân – xã hội: Trẻ nhận ra người quen, phân biệt người lạ, thích chơi với người khác, đặc biệt là cha mẹ, cười thành tiếng và chăm chú quan sát đồ vật.

Những điều cha mẹ có thể làm:

Chơi đùa với trẻ trên sàn hàng ngày.
Đọc sách và khuyến khích khi trẻ bập bẹ.
Giữ bé ngồi thẳng hoặc hỗ trợ bằng gối để bé quan sát xung quanh và có thể nhìn đồ chơi trong tầm mắt.
Đặt bé nằm sấp hoặc ngửa, để đồ chơi hơi ngoài tầm với để khuyến khích bé trườn tới lấy.
Khi trẻ chú ý đến đồ vật, hãy chỉ và nói về đồ vật đó.
Lặp lại âm thanh trẻ phát ra và thêm các từ đơn giản. Ví dụ, nếu trẻ nói “ba,” bạn có thể nói “bà” hoặc “ba.”

Tham khảo thêm: Đọc vị tiếng khóc trẻ sơ sinh: Bí quyết giúp mẹ nuôi con nhàn tênh

3. Khi trẻ được 9 tháng tuổi

Mốc phát triển:

Vận động thô: Trẻ có thể ngồi vững mà không cần đỡ, biết bò trườn và bắt đầu đứng vịn.
Vận động tinh:Trẻ di chuyển đồ vật từ tay này sang tay kia một cách uyển chuyển, có thể nhặt các đồ vật nhỏ bằng ngón cái và ngón trỏ.
Ngôn ngữ: Trẻ phát ra nhiều âm thanh khác nhau như “mamamama” và “bababababa,” bắt chước âm thanh và điệu bộ của người khác, sử dụng ngón tay để chỉ.
Cá nhân – xã hội: Trẻ biết vỗ tay, vẫy tay, chơi ú òa, có thể sợ người lạ và gắn bó với người thân quen.

Những điều cha mẹ có thể làm:

Theo sát trẻ khi trẻ vận động nhiều hơn để đảm bảo an toàn.
Duy trì các thói quen sinh hoạt, rất quan trọng ở giai đoạn này.
Chơi trò “lượt mẹ, lượt con” để trẻ tập chờ đợi.
Chơi các trò ú òa và trốn tìm.
Mô tả đồ vật trẻ đang chú ý, ví dụ: “quả bóng tròn màu đỏ.”
Quan sát để đoán xem trẻ muốn gì khi chỉ vào vật nào đó.
Bắt chước các âm thanh và từ ngữ mà trẻ phát ra.
Đọc và trò chuyện với trẻ thường xuyên.
Dành không gian an toàn cho trẻ tự do di chuyển và khám phá.
Đặt trẻ gần các vật mà trẻ có thể vịn để đứng lên một cách an toàn.

4. Khi trẻ được 12 tháng tuổi

Mốc phát triển:

Vận động thô: Trẻ có thể đứng vững, đi men tốt, tự đứng lên và ngồi xuống, có thể tự bước đi vài bước nhưng dễ ngã.
Vận động tinh: Trẻ biết dùng ngón trỏ để chỉ vào đồ vật.
Ngôn ngữ: Trẻ hiểu và thực hiện được các yêu cầu đơn giản, sử dụng một số điệu bộ như vẫy tay, lắc đầu, và có thể nói vài từ đơn giản như “ba,” “bà,” “mẹ.”
Cá nhân – xã hội: Trẻ có thể tỏ ra sợ hãi trong một số tình huống, khóc khi cha mẹ rời đi, biết phối hợp khi mặc quần áo (đưa tay, đưa chân), và lặp lại hành động hoặc tiếng động để thu hút sự chú ý.

Những điều cha mẹ có thể làm

Ôm, hôn và khen ngợi trẻ thật nhiều khi trẻ có hành vi tốt.
Dành thời gian để khích lệ các hành vi tốt của trẻ, thay vì chỉ tập trung phạt khi trẻ cư xử không đúng.
Đọc sách cùng trẻ hàng ngày, nhờ trẻ lật trang, và chơi trò gọi tên tranh để tạo sự tương tác.
Giấu đồ chơi nhỏ hoặc các đồ vật để trẻ đi tìm, khuyến khích khả năng quan sát.
Yêu cầu trẻ gọi tên các bộ phận cơ thể hoặc các đồ vật quen thuộc.
Mở rộng những gì trẻ nói hoặc chỉ vào. Ví dụ, nếu trẻ nói “t” hoặc “tải” khi chỉ vào xe tải, cha mẹ có thể nói, “Đúng rồi, chiếc xe tải to màu xanh.”

Kết thúc lại, những mốc phát triển và cách tương tác phù hợp giúp cha mẹ không chỉ hiểu rõ hơn về sự tiến bộ của trẻ mà còn tạo dựng một môi trường yêu thương, kích thích khả năng học hỏi và phát triển tự nhiên. Bằng cách dành thời gian chất lượng, khích lệ và khuyến khích trẻ khám phá, cha mẹ đang giúp con tự tin bước vào thế giới, từng bước phát triển các kỹ năng và hiểu biết cần thiết cho hành trình trưởng thành sau này.

Tham khảo thêm: 3 cấp độ tiêu chảy ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, mẹ cần biết để xử lý.

Xem tiếp: Sự phát triển vận động ở trẻ từ sơ sinh đến 5 tuổi (phần 2)

Chuyên mục phổ biến