Người có cách cư xử lịch sự luôn tạo được thiện cảm và nhận được sự tôn trọng từ mọi người xung quanh. Chính vì thế, việc dạy trẻ biết lễ phép và rèn luyện những hành vi ứng xử văn minh trong giao tiếp là điều vô cùng cần thiết.
Tham khảo thêm: Dạy con chào hỏi, kỹ năng giao tiếp cơ bản cần daỵ con.
Dưới đây là những phép lịch sự cơ bản mà cha mẹ nên dạy cho con ngay từ khi còn nhỏ. Đây không chỉ là những thói quen trong ứng xử hàng ngày, mà còn là nền tảng hình thành nhân cách, giúp con trở thành người có đạo đức và được mọi người yêu mến, tôn trọng suốt cuộc đời.
1. Không ngắt lời khi người khác đang nói
Cha mẹ nên dạy trẻ hiểu rằng trò chuyện là một hoạt động hai chiều, trong đó người nói và người nghe thay phiên nhau thể hiện ý kiến. Cũng như khi con muốn được lắng nghe, con cũng cần học cách chờ người khác nói xong trước khi chia sẻ.
Khi con nói, bố mẹ hãy thể hiện sự chú ý bằng ánh mắt, nét mặt hoặc những cái gật đầu nhẹ để con cảm nhận được mình đang được lắng nghe. Đồng thời, hãy khuyến khích con cũng làm như vậy khi người khác đang nói.
Trong trường hợp cần ngắt lời trẻ, cha mẹ nên khéo léo và lịch sự, chẳng hạn: “Mẹ xin lỗi, mẹ có thể nói vài lời được không?” hoặc “Câu chuyện của con rất thú vị, nhưng mẹ nghĩ đã đến lúc chúng ta nên đi ngủ rồi.”
Những cách nói nhẹ nhàng ấy sẽ giúp trẻ học được sự tôn trọng và tinh tế trong giao tiếp.
2. Biết nói “Vui lòng”, “Cảm ơn” và “Xin lỗi” đúng lúc
Ông cha ta từng dạy: “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.” Những câu nói tưởng chừng đơn giản như “Vui lòng”, “Cảm ơn” hay “Xin lỗi” lại mang sức mạnh rất lớn trong giao tiếp, thể hiện sự tôn trọng và nhân cách của mỗi người.
Khi muốn nhờ ai đó giúp đỡ, trẻ nên biết nói “Vui lòng…”; khi được giúp đỡ xong, câu “Cảm ơn” là điều không thể thiếu; và khi mắc lỗi, “Xin lỗi” chính là cách thể hiện sự dũng cảm và lễ độ.
Dù chỉ là những lời nói ngắn gọn, nhưng nếu được dạy từ sớm, chúng sẽ trở thành thói quen tốt, giúp trẻ được yêu mến và tôn trọng trong mọi mối quan hệ.
3. Biết bấm chuông hoặc gõ cửa trước khi vào nhà người khác
Dù là đến nhà bạn bè hay người thân quen, trẻ cũng cần học cách bấm chuông hoặc gõ cửa và chờ chủ nhà ra mở. Đây là phép lịch sự cơ bản thể hiện sự tôn trọng người khác.
Cha mẹ nên dạy con rằng việc tự ý mở cửa và bước vào nhà người khác mà không xin phép là hành vi thiếu tế nhị và bất lịch sự, dù đó có là người quen đến đâu. Biết chờ đợi và xin phép trước khi vào là biểu hiện của một đứa trẻ được giáo dục tốt và biết tôn trọng ranh giới của người khác.
4. Dạy trẻ cách ăn uống lịch sự
Trước mỗi bữa ăn, lời mời cơm gửi đến ông bà, cha mẹ hay anh chị thể hiện sự lễ phép và tôn trọng của trẻ đối với người lớn — đây là phép tắc cơ bản mà cha mẹ nên dạy con từ sớm.
Trẻ nhỏ vốn hiếu động, khó ngồi yên khi ăn, vì vậy bố mẹ cần rèn cho con thói quen ngồi ngay ngắn, ăn uống tập trung và không nghịch ngợm trong giờ ăn. Đây là nền tảng giúp con hình thành nề nếp và thái độ nghiêm túc khi tham gia các bữa ăn cùng gia đình hoặc ở nơi công cộng.
Không phải món ăn nào trẻ cũng yêu thích, và nhiều trẻ thường đòi hỏi phải có món mình thích. Tuy nhiên, nếu cha mẹ quá chiều theo, con sẽ dễ sinh tính vòi vĩnh và thiếu tôn trọng người khác.
Ngoài ra, cần dạy con không tự ý lấy đồ ăn khi chưa được phép. Việc xin phép trước không chỉ thể hiện sự lễ độ mà còn giúp đảm bảo an toàn cho trẻ, tránh những tình huống nguy hiểm khi ăn phải thực phẩm không phù hợp. Đây chính là bài học quan trọng về sự tôn trọng, kiềm chế và biết suy nghĩ trước khi hành động.
5. Không chê bai hay bình phẩm về ngoại hình của người khác
Mỗi người sinh ra đều mang một vẻ ngoài riêng biệt, và không phải ai cũng may mắn có diện mạo ưa nhìn. Tuy nhiên, điều đó không cho phép ta chê bai hay miệt thị ngoại hình của người khác. Việc làm ấy không chỉ khiến người khác tổn thương mà còn dễ khiến trẻ hình thành thói quen đánh giá con người qua vẻ bề ngoài.
Cha mẹ cần dạy trẻ hiểu rằng giá trị thật của một người nằm ở nhân cách, hành động và cách cư xử, chứ không phải hình dáng bên ngoài. Hãy dạy con biết tôn trọng sự khác biệt và tuyệt đối không bình phẩm về ngoại hình của người khác – đó chính là biểu hiện của một người có văn hóa và lòng nhân ái.
6. Biết che miệng khi ho hoặc hắt hơi
Khi hắt hơi hoặc ho, các giọt bắn nhỏ có thể lan ra trong phạm vi hơn một mét, mang theo nhiều vi khuẩn gây hại cho người xung quanh. Vì vậy, cha mẹ nên dạy trẻ thói quen che miệng mỗi khi ho hay hắt hơi bằng giấy ăn hoặc bằng khuỷu tay gập lại, thay vì dùng bàn tay.
Đây là hành động đơn giản nhưng thể hiện ý thức giữ gìn vệ sinh, tôn trọng người khác và bảo vệ sức khỏe cộng đồng — một phép lịch sự nhỏ nhưng vô cùng quan trọng trong đời sống hàng ngày.
7. Mượn đồ của người khác – hãy nhớ trả lại
Giữ chữ tín là một trong những phẩm chất quan trọng nhất mà trẻ cần học. Khi con mượn đồ và trả lại đúng hẹn, người cho mượn sẽ cảm thấy vui và tin tưởng. Ngược lại, nếu mượn mà không trả, con sẽ để lại ấn tượng xấu và có thể đánh mất mối quan hệ tốt đẹp với người đó.
Để dạy con điều này, cha mẹ nên làm gương bằng chính hành động của mình. Việc cha mẹ thường xuyên thực hiện những hành vi có trách nhiệm, đúng hẹn sẽ giúp trẻ hình thành thói quen tốt và phát triển nhân cách vững vàng trong tương lai.
8. Không chỉ tay hoặc nhìn chằm chằm vào người khác
Khi trò chuyện, việc chỉ tay hoặc nhìn chằm chằm vào mặt người đối diện có thể khiến họ cảm thấy bị soi xét và khó chịu. Trẻ nhỏ đôi khi chưa ý thức được điều này, vì vậy cha mẹ nên để con tự cảm nhận cảm giác ấy bằng cách “đổi vai” — cho con thấy người khác cũng không thoải mái khi bị nhìn chằm chằm. Khi hiểu được cảm xúc đó, trẻ sẽ tự biết tránh hành vi này trong giao tiếp.
9. Nói câu đầy đủ, không nói trống không với người lớn
Trẻ nhỏ thường nói câu ngắn gọn hoặc thiếu chủ vị do khả năng ngôn ngữ chưa hoàn thiện. Tuy nhiên, cha mẹ cần hướng dẫn con tập trả lời bằng câu đầy đủ, thể hiện sự lễ phép và tôn trọng.
Ví dụ, khi được hỏi “Con có vui không?”, hãy dạy con nói “Dạ, con vui ạ” hoặc “Dạ, con không vui lắm ạ”.
Việc tập nói câu hoàn chỉnh không chỉ giúp con giao tiếp tự tin hơn mà còn hỗ trợ rất nhiều cho kỹ năng viết và diễn đạt khi đi học.
10. Biết cách tự giới thiệu bản thân
Kỹ năng tự giới thiệu không chỉ cần thiết khi trưởng thành mà nên được dạy cho trẻ ngay từ nhỏ. Dù là trong lớp học, trong buổi gặp mặt bạn bè hay khi gặp người quen của bố mẹ, con đều nên biết cách giới thiệu ngắn gọn và tự tin. Cha mẹ hãy hướng dẫn con nhìn thẳng vào mắt người nghe, mỉm cười nhẹ và nói những thông tin cơ bản như: “Cháu tên là…”, “Cháu học lớp…”, “Rất vui được gặp cô/chú ạ.” Đây là kỹ năng giao tiếp nền tảng giúp trẻ trở nên lịch sự, tự tin và tạo ấn tượng tốt với mọi người xung quanh.
Những phép lịch sự tuy nhỏ nhưng lại là nền tảng hình thành nhân cách và lối sống đẹp cho trẻ. Khi cha mẹ kiên nhẫn dạy con từ sớm, những hành động lễ phép, cách cư xử đúng mực sẽ dần trở thành thói quen tự nhiên trong con. Và chính những điều tưởng chừng giản đơn ấy sẽ giúp con được yêu mến, tôn trọng và thành công hơn trong cuộc sống sau này.
