Sữa mẹ giàu khoáng chất, vitamin, và chất đạm cần thiết cho sự phát triển của bé, đồng thời giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Vì vậy, mẹ nên cho bé bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu mà không cần bổ sung thêm thức ăn hay đồ uống nào khác.
Nuôi con bằng sữa mẹ là một phương pháp tự nhiên và được đánh giá cao bởi các chuyên gia dinh dưỡng cũng như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Họ khuyến cáo các bà mẹ nên cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, và tiếp tục cho trẻ bú mẹ đến 24 tháng hoặc lâu hơn để đảm bảo sức khỏe và phát triển tối ưu cho trẻ.
A. Những lợi ích cho bé khi nuôi bằng sữa mẹ
1/ Sữa mẹ cung cấp nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho bé
Sữa mẹ là nguồn thực phẩm giàu protein, chất béo, vitamin, và chứa nhiều hợp chất có lợi cho sự phát triển của trẻ. Nó được cân đối cả về số lượng và chất lượng dinh dưỡng, giúp trẻ dễ tiêu hóa và giảm nguy cơ táo bón so với sữa bột thông thường.
Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ ngay sau khi sinh sẽ giúp ổn định hệ tiêu hóa, đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất, từ đó tăng cân và phát triển khỏe mạnh. Đặc biệt, sữa non—loại sữa đầu tiên mà bé bú—rất giàu protein và các hợp chất có lợi.
2/ Tăng cường sức đề kháng và hệ miễn dịch cho trẻ
Sữa mẹ, đặc biệt là sữa non, chứa một lượng lớn immunoglobulin (IgA) và các kháng thể khác, giúp trẻ chống lại vi khuẩn và virus gây bệnh. IgA tạo ra một lớp bảo vệ bên trong mũi, cổ họng và đường tiêu hóa, ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn và virus.
Trẻ không được bú hoàn toàn bằng sữa mẹ, hoặc bú sữa ngoài từ sớm, thường có nguy cơ gặp phải các vấn đề về sức khỏe cao hơn, chẳng hạn như viêm phổi, tiêu chảy và nhiễm trùng.
3. Trẻ thông minh hơn
Sữa mẹ chứa nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo không bão hòa đa chuỗi dài, giúp trẻ phát triển não bộ một cách tối ưu, từ đó tăng chỉ số IQ và khả năng nhận thức so với những trẻ không được bú sữa mẹ.
4. Giảm nguy cơ mắc bệnh
Việc nuôi con bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu và tiếp tục cho trẻ bú trong 12 tháng sẽ mang lại nhiều lợi ích. Sữa mẹ cung cấp các kháng thể giúp trẻ ngăn ngừa và giảm nguy cơ mắc các bệnh như:
- Nhiễm trùng đường hô hấp
- Nhiễm trùng tai
- Táo bón, tiêu chảy, và đầy bụng
- Nhiễm trùng đường ruột
- Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS)
- Bệnh viêm da dị ứng, chàm, và hen suyễn
- Bệnh Celiac (không dung nạp gluten), gây rối loạn tiêu hóa và giảm hấp thụ chất dinh dưỡng ở ruột non.
5. Ngăn ngừa béo phì ở trẻ
Việc nuôi con bằng sữa mẹ giúp giảm nguy cơ béo phì ở trẻ. Khi trẻ bú mẹ, mẹ có thể dễ dàng nhận ra khi bé đã no và dừng cho bú kịp thời, tránh việc cho trẻ bú quá nhiều. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào sự tinh ý của mẹ trong việc nhận biết các dấu hiệu cho thấy trẻ đã đủ sữa.
6. Tăng cường sự gắn kết giữa mẹ và con
Ngoài những lợi ích dinh dưỡng mà sữa mẹ mang lại cho trẻ, việc bú mẹ trực tiếp (da kề da) cũng tạo ra khoảng thời gian thoải mái và gần gũi cho cả mẹ và bé. Khoảnh khắc này không chỉ giúp trẻ cảm thấy an toàn và được yêu thương mà còn củng cố mối liên kết tình cảm giữa hai mẹ con.
B. Nuôi con bằng sữa mẹ tốt cho người mẹ
1. Giúp mẹ giảm cân
Sau ba tháng đầu cho con bú bằng sữa mẹ, cơ thể mẹ sẽ đốt cháy chất béo hiệu quả hơn so với những bà mẹ không cho con bú. Tuy nhiên, để giảm cân hiệu quả, mẹ cần kết hợp việc cho con bú với chế độ ăn uống hợp lý và chăm chỉ tập thể dục, từ đó giúp nhanh chóng lấy lại vóc dáng.
2. Hỗ trợ tử cung co hồi nhanh chóng và giảm chảy máu sau sinh
Việc nuôi con bằng sữa mẹ kích thích sản xuất hormone oxytocin, loại hormone này gây ra các cơn co thắt trong tử cung, giúp giảm nguy cơ chảy máu sau sinh và thúc đẩy tử cung trở lại kích thước nhỏ như trước khi mang bầu.
3. Giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh
Tỷ lệ phụ nữ bị trầm cảm sau sinh đang có xu hướng gia tăng do nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, các mẹ nuôi con bằng sữa mẹ thường ít gặp tình trạng này hơn những người cai sữa sớm hoặc không cho con bú. Sữa mẹ chứa oxytocin, hợp chất giúp giảm lo âu và trầm cảm, mang lại cảm giác thư giãn, vui vẻ và lạc quan. Điều này cũng góp phần tăng cường mối gắn kết tình cảm giữa mẹ và con, giúp mẹ có những suy nghĩ tích cực hơn trong giai đoạn nhạy cảm sau sinh.
4. Giảm nguy cơ mắc ung thư vú và buồng trứng
Một trong những lợi ích tuyệt vời của việc nuôi con bằng sữa mẹ là giúp các mẹ giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến phụ nữ, bao gồm:
- Ung thư vú và buồng trứng
- Bệnh tim mạch
- Bệnh loãng xương
- Tăng huyết áp
- Viêm khớp
- Mỡ máu cao
- Bệnh tiểu đường
5. Nuôi con bằng sữa mẹ là phương pháp tránh thai tự nhiên an toàn
Cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu và cai sữa sau 24 tháng sẽ khiến kinh nguyệt của mẹ chậm trở lại, từ đó giúp ngăn ngừa nguy cơ mang thai trong giai đoạn đầu sau sinh. Phương pháp này được coi là một biện pháp tránh thai tự nhiên, không cần dùng đến các biện pháp tránh thai thông thường khác, với hiệu quả lên đến 90%.
6. Tăng cường sản xuất sữa và giảm cảm giác căng tức ngực
Khi trẻ bú nhiều, cơ thể mẹ sẽ được kích thích sản xuất nhiều sữa hơn với chất lượng tốt hơn. Đồng thời, việc này cũng giúp giảm tình trạng căng tức ngực do sữa bị dồn ứ lại.
7. Tiết kiệm chi phí và thời gian
Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ không chỉ giúp mẹ tiết kiệm một khoản tiền đáng kể so với việc mua sữa công thức mà còn tiết kiệm thời gian cho nhiều công việc khác, như:
- Không cần phải chi tiền cho sữa công thức.
- Không cần tính toán và chia liều lượng sữa hợp lý cho bé mỗi ngày.
- Không mất thời gian vệ sinh bình sữa trước và sau khi sử dụng.
- Không phải luôn mang theo bình sữa và sữa khi di chuyển ra ngoài.
C. Hướng dẫn cách cho con bú và vắt sữa đúng cách
1. Cách cho con bú đúng cách
Tư thế cho trẻ bú mẹ
Mẹ có thể cho con bú ở tư thế ngồi hoặc nằm, nhưng quan trọng là bé phải cảm thấy thoải mái và thư giãn khi bú. Cụ thể như sau:
Đặt bé nằm thẳng, để bụng bé áp sát vào bụng mẹ, mặt bé quay về phía vú mẹ và mũi bé đối diện với núm vú. Mẹ hãy nhẹ nhàng dùng tay đỡ cơ thể bé.
Cách cho trẻ ngậm vú đúng cách:
Mẹ nên điều chỉnh sao cho núm vú gần miệng trẻ nhất. Miệng bé mở rộng, môi dưới hướng ra ngoài và cằm nhẹ nhàng chạm vào ngực mẹ. Hãy cho bé ngậm núm vú cùng một phần quầng thâm quanh vú để đảm bảo bé bú hiệu quả.
2. Cách vắt sữa
Mẹ có thể vắt sữa bằng tay hoặc sử dụng máy vắt sữa. Đối với máy vắt sữa, mẹ chỉ cần đọc và làm theo hướng dẫn sử dụng của từng loại máy. Còn với việc vắt sữa bằng tay, mẹ cần nắm vững một số kỹ thuật sau:
- Rửa sạch tay và chọn tư thế ngồi thoải mái nhất.
- Đặt cốc đựng sữa gần núm vú.
- Đặt ngón tay cái lên núm vú và quầng vú, trong khi ngón trỏ đặt bên dưới quầng vú và núm vú. Các ngón tay còn lại dùng để đỡ vú.
- Nhẹ nhàng ấn ngón tay cái và ngón trỏ về phía trong thành ngực. Lặp lại động tác ấn rồi nhả ra nhiều lần và làm tương tự với bên vú còn lại.
- Mỗi bên vắt khoảng 3-5 phút cho đến khi sữa chảy chậm thì dừng lại.
D. Cách xử lý khi mẹ gặp các vấn đề về tuyến sữa như sau.
1/ Đối với trường hợp mẹ không đủ sữa hoặc sữa ít:
- Cho trẻ bú ngay sau khi sinh và cho bé bú nhiều lần.
- Tăng cường cho trẻ bú vào ban đêm để kích thích sản xuất sữa.
- Bổ sung những thực phẩm lợi sữa như ngũ cốc, chè vằng, rau ngót, chân giò heo, các loại đậu và sữa nóng.
2/ Khi mẹ bị nứt núm vú (nứt cổ gà):
- Tình trạng này xảy ra do mẹ cho bé ngậm hoặc ti sai cách, gây đau đớn và tổn thương da ở núm vú.
- Mẹ nên khắc phục bằng cách cho trẻ bú đúng cách.
3/ Nếu đau và tức vú:
- Mẹ nên cho trẻ bú sớm, thường xuyên và đảm bảo bé ngậm núm vú đúng cách.
- Vắt sữa nếu cần thiết.
- Trước khi cho con bú, dùng gạc ấm đắp lên đầu vú, và sau khi trẻ ngừng bú, đắp gạc lạnh để giảm tình trạng phù nề.
4/ Khi bị tắc tia sữa hoặc viêm vú:
- Tắc nghẽn ống dẫn sữa có thể khiến lượng sữa ứ đọng, gây đau đớn, sốt và mệt mỏi cho mẹ.
- Cách xử lý bao gồm:
- Chườm ấm và massage.
- Sử dụng thảo dược để hơ nóng và đắp lên bầu ngực bị tắc tia sữa, như lá trầu không, lá đinh lăng, lá bắp cải…
- Đi khám tại viện để kiểm tra tình trạng.
5/ Nếu núm vú bị tụt vào trong và phẳng:
- Mẹ có thể sử dụng bơm hút để kéo dài núm vú ra ngoài.
Nuôi con bằng sữa mẹ mang lại nhiều lợi ích cho cả mẹ và bé. Đặc biệt, sữa mẹ không chỉ giúp trẻ tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn góp phần làm cho trẻ thông minh hơn. Mẹ nên bổ sung các thực phẩm lợi sữa để kích thích sự tiết sữa, đồng thời tránh cai sữa sớm. Cách cho trẻ bú đúng cách ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến sữa, sự phát triển của bé và sức khỏe của mẹ. Do đó, mẹ cần tìm hiểu kỹ và thực hành cho con bú một cách chính xác để đảm bảo lượng sữa dồi dào, giúp trẻ nhận đủ dưỡng chất.
