Khen con cần đúng lúc, chân thành. Mặt trái của việc khen con quá đà.

Lâu nay, nhiều bậc cha mẹ vẫn tin tưởng một cách sai lầm rằng việc liên tục khen ngợi con cái là điều quan trọng, đến mức lời khen của họ dành cho con trở thành phản xạ.

Tham khảo thêm: “Tuổi thơ của mẹ”; cuốn sách giúp con biết mẹ đã từng có tuổi thơ đẹp đến thế.

Bất cứ khi nào con làm được điều gì đó tuyệt vời, họ sẽ thốt lên “Con làm tốt lắm!”. Khen ngợi mang lại động lực và nâng cao lòng tự trọng, nhưng những tác động này không phải lúc nào cũng kéo dài. Mục tiêu cuối cùng của chúng ta là nuôi dưỡng động lực nội tại cho con. Là cha mẹ, bạn chắc chắn không muốn con trở nên phụ thuộc vào những lời khen ngợi và chỉ được thúc đẩy bởi sự tán dương từ bên ngoài. Thay vào đó, bạn muốn con được thúc đẩy từ bên trong. Lời khen ngợi hiệu quả, được đưa ra đúng lúc, có thể nuôi dưỡng động lực nội tại, giúp con trở nên tự tin, kiên cường và có khả năng tự định hướng.

– Ý nghĩa của lời khen đúng lúc

Nghe điều này có thể gây sốc, nhưng khen ngợi quá nhiều lại có tác động tiêu cực đến con cái chúng ta. Điều này đúng vì nhiều lý do:

Theo Jim Taylor, tác giả cuốn sách “Con bạn đang lắng nghe: 9 thông điệp con cần nghe từ bạn”, việc khen ngợi quá mức sẽ làm hạ thấp tiêu chuẩn của trẻ. Nói cách khác, những đứa trẻ được khen ngợi liên tục sẽ mất khả năng tự thúc đẩy bản thân để tiến bộ.

Nguy hiểm hơn, khen ngợi quá mức còn khiến con cảm thấy rằng sự tán thành và tình yêu của cha mẹ phụ thuộc vào hiệu suất và thành tích của chúng.

Khen ngợi quá nhiều tạo ra những “kẻ nghiện khen ngợi”, luôn khao khát sự tán thành của người khác. Những đứa trẻ này phụ thuộc vào sự đánh giá của người khác thay vì học cách hình thành quan điểm riêng về khả năng của mình.

Khen ngợi quá mức cũng tạo ra áp lực cực độ. Khi trẻ bắt đầu dựa vào sự chấp thuận của người khác, chúng trở nên sợ hãi việc mất đi sự chấp thuận này. Do đó, chúng có thể tránh các hoạt động mang tính thử thách và trở nên tự ti.

– Tác động của lời khen chân thành

Trẻ em nhạy cảm hơn nhiều so với những gì người lớn nhận ra và chúng thường có thể phân biệt giữa lời khen chân thành và lời khen xã giao. Trong nghiên cứu của mình, hai chuyên gia người Hoa Kỳ, Henderlong và Lepper, phát hiện rằng khi trẻ nghĩ lời khen không chân thành, chúng cho rằng bạn cảm thấy tiếc cho chúng, đang thao túng chúng hoặc không hiểu chúng. Trong trường hợp này, trẻ sẽ làm ngơ lời khen.

Những lời khen không chân thành không chỉ vô ích mà còn gây hại. Khi trẻ biết mình làm chưa tốt nhưng vẫn được khen, chúng sẽ thắc mắc tại sao mọi người lại nói dối. Thậm chí, chúng có thể cho rằng lời khen đang được sử dụng để che đậy sự thật rằng chúng không đủ năng lực hoặc có điều gì đó “không ổn” với mình.

Ngoài ra, bạn cũng không nên khen ngợi con một cách vô tội vạ khiến con nghĩ rằng mình không cần phải cải thiện hoặc cố gắng hơn lần sau.

Xem người Mỹ dạy học sinh qua chuyện “Cô bé lọ lem” như thế nào.

Khi con cái học kém, bản năng của chúng ta có thể là khen ngợi để khiến chúng cảm thấy dễ chịu hơn. Những ý định tốt này sẽ phản tác dụng và khiến con cảm thấy tồi tệ hơn, vì vậy hãy chỉ khen ngợi khi thật sự xứng đáng.

– Tránh khen ngợi như một phần thưởng

Lời khen ngợi, dù không hữu hình, vẫn là phần thưởng giá trị. Lời khen khiến trẻ em – và cả người lớn – cảm thấy hài lòng về bản thân và được người khác chấp nhận tạm thời. Vấn đề là trẻ em có thể trở nên phụ thuộc vào việc được khen ngợi.

Khi điều này xảy ra, trẻ chỉ muốn làm những công việc sẽ được khen ngợi, khiến chúng tránh né những nhiệm vụ đầy thử thách và chỉ theo đuổi những hoạt động mà chúng biết mình sẽ thành công.

Thay vì sử dụng khen ngợi như một phần thưởng, sẽ hữu ích hơn nếu bạn đưa ra những phản hồi mang tính thông tin về năng lực của con. Ví dụ, bạn có thể nói: “Con đã đạt được 90%”.

Kiểu khen ngợi này tăng cường động lực nội tại vì nó ảnh hưởng đến niềm tin của trẻ về tiềm năng thành công. Trẻ biết rằng mình đã đạt được 90% và sẽ muốn đạt được 100% vào lần tới.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng kiểu khen ngợi này tác động tích cực đến động lực nội tại hơn cả việc không khen ngợi và khen ngợi như phần thưởng (khen ngợi một đứa trẻ để khiến chúng cảm thấy dễ chịu). Những nghiên cứu này cho thấy rằng phản hồi về năng lực có thể nâng cao động lực và sự thích thú, đồng thời khiến trẻ sẵn sàng dành nhiều thời gian hơn cho một nhiệm vụ cụ thể.

Tham khảo thêm: Nguyên tắc nuôi dạy con của người Do Thái

Tóm lại, việc khen ngợi con cái cần được thực hiện một cách thông minh và chân thành. Thay vì khen ngợi quá mức hoặc sử dụng khen ngợi như một phần thưởng, hãy đưa ra những phản hồi mang tính thông tin và xây dựng. Điều này không chỉ giúp trẻ phát triển động lực nội tại mà còn khuyến khích chúng chấp nhận thử thách và không ngừng cải thiện bản thân. Nhờ đó, trẻ sẽ trở nên tự tin, kiên cường và sẵn sàng đối mặt với mọi khó khăn trong cuộc sống.

Khám Phá Chuyên Mục