Đừng nắn con theo khuôn, hãy giúp con tự tin để vẽ cuộc đời mình.

Đã từng có lúc tôi tin rằng: một đứa trẻ đạt điểm cao chính là một đứa trẻ giỏi giang, xuất sắc. Xung quanh tôi, các bậc phụ huynh luôn bàn tán về thành tích học tập của con, và tôi không khỏi ngưỡng mộ những gia đình có con cái tự giác, chăm chỉ.

Nhìn lại con mình, thấy con chưa chịu ngồi vào bàn học, tôi nhiều lần không giữ được bình tĩnh. Tôi quát con: “Giờ này rồi mà vẫn chưa học à?” – trong lòng đầy lo lắng xen lẫn tức giận.

Thế nhưng, theo thời gian, tôi dần nhận ra: điểm số không phải là thước đo duy nhất cho sự xuất sắc. Tôi bắt đầu thấy sợ, khi nghĩ đến những đứa trẻ từng học giỏi, đạt điểm cao – nhưng rồi lại đánh mất bản thân, thậm chí từ bỏ cả cuộc sống.

Tôi tự hỏi: “Thế nào mới là một đứa trẻ thực sự xuất sắc? Mình đang nuôi con theo kỳ vọng của ai – của mình, hay của chính con? Cuộc sống mà mình vạch ra liệu có phải là điều con mong muốn không?”

Và khi con chưa có cho mình một định hướng rõ ràng, tôi nhận ra: là cha mẹ, có lẽ điều quan trọng nhất không phải là ép con đạt thành tích, mà là cùng con vun đắp ba điều quan trọng cho hành trình trưởng thành phía trước…

1. Nuôi dưỡng thế giới quan, nhân sinh quan và hệ giá trị đúng đắn

Ba yếu tố nền tảng này – cách nhìn cuộc đời (nhân sinh quan), cách hiểu về thế giới (thế giới quan), và thước đo điều đúng sai (giá trị quan) – chính là kim chỉ nam cho quá trình trưởng thành của một đứa trẻ. Chúng không chỉ ảnh hưởng đến cách con suy nghĩ, hành xử với người khác, mà còn định hình cách con đánh giá và đối thoại với chính mình.

Tham khảo thêm: Nguyên nhân và cách thay đổi hành vi kiêu ngạo của con.

Theo nghiên cứu về tâm lý học phát triển, trẻ từ 5 đến 9 tuổi đã bắt đầu hình thành thế giới quan riêng. Vì vậy, đây là giai đoạn vàng để cha mẹ gieo những hạt giống đầu tiên cho nhận thức và nhân cách của con.

Tuy nhiên, lời nói dạy bảo thôi chưa đủ – trẻ con học qua hành động. Khi cha mẹ sống trung thực, con sẽ biết nói thật. Khi cha mẹ sống có trách nhiệm, con sẽ học cách tự lập và biết nghĩ cho người khác.

Hãy đồng hành và dẫn dắt con trên hành trình xây dựng nhân cách, bằng cách:

• Khuyến khích con biết ơn, hiếu thảo, sẵn sàng chia sẻ và giúp đỡ người khác.

• Dạy con sống có trách nhiệm, biết tự chăm sóc bản thân và tự đưa ra lựa chọn.

• Khơi dậy khả năng tư duy phản biện, giúp con không bị cuốn theo số đông một cách mù quáng.

• Nuôi dưỡng sự tích cực, không chạy đua vật chất, không so sánh bản thân với người khác.

• Truyền cho con tinh thần dám thử thách, bước ra khỏi vùng an toàn – thông qua những trải nghiệm xã hội, hoạt động thiện nguyện hay công việc nhóm.

Đây không chỉ là những kỹ năng sống – mà là hành trang giúp con trở thành một con người có chiều sâu, vững vàng và đầy bản lĩnh trong hành trình phía trước.

2. Biết cách tự lập và tự nuôi sống bản thân

Điểm số cao là điều đáng ghi nhận, nhưng điều quan trọng hơn là: liệu con có thể tự chăm sóc chính mình khi không còn cha mẹ bên cạnh?

Một đứa trẻ giỏi giang thật sự không chỉ là người đạt thành tích tốt, mà còn là người biết sống độc lập, tự chịu trách nhiệm với cuộc đời mình. Nếu con mãi phụ thuộc, ai sẽ là chỗ dựa cho con khi cha mẹ không còn ở đó?

Tự lập không đến từ áp đặt, mà bắt đầu từ sự tin tưởng. Khi cha mẹ dám buông tay – con mới có cơ hội va vấp, sai lầm, rồi trưởng thành qua chính những trải nghiệm ấy.

Đôi khi, việc dạy con nấu một bữa cơm lại giá trị hơn nhiều so với việc chuẩn bị sẵn từng bữa ăn mỗi ngày. Những kỹ năng sống tưởng chừng đơn giản lại chính là nền tảng cho sự trưởng thành lâu dài.

Các chuyên gia giáo dục luôn nhấn mạnh: hãy để trẻ được tự làm việc của mình – từ gấp quần áo, rửa bát, đến quản lý thời gian và giải quyết vấn đề cá nhân. Đừng sợ con làm sai, hãy sợ con không bao giờ được học cách làm.

Vì vậy, là cha mẹ, hãy học cách “lười” đúng lúc, “buông tay” một cách có trách nhiệm – để con có không gian trải nghiệm, ngã, đứng dậy và tiếp tục đi tiếp.

Khi con biết tự lập, con sẽ không còn học vì bị ép, mà học vì muốn hiểu, muốn lớn, muốn sống tốt hơn mỗi ngày. Và đó mới là bước khởi đầu cho một cuộc đời tự chủ, hạnh phúc và bền vững.

Dưới đây là phiên bản viết lại nội dung số 3, với giọng văn gần gũi, truyền cảm và logic hơn:

3. Sống cuộc đời con yêu thích

Cuộc đời của con – hãy để con là người cầm lái.

Việc tôn trọng lựa chọn của con không cần bắt đầu từ điều gì lớn lao. Chỉ đơn giản từ việc để con tự chọn món ăn yêu thích, bộ đồ muốn mặc, hay cách sắp xếp góc học tập. Khi con được quyền lựa chọn từ những điều nhỏ nhất, con sẽ dần học cách đưa ra quyết định cho những vấn đề lớn hơn trong tương lai.

Vậy làm thế nào để nuôi dưỡng khả năng tự quyết định?

Ngoài việc khuyến khích con tự chủ trong sinh hoạt hằng ngày, cha mẹ có thể mời con cùng tham gia vào những quyết định chung của gia đình – như chọn điểm đến cho chuyến du lịch, bàn bạc cách chi tiêu hợp lý cho một tháng, hoặc lựa chọn món quà sinh nhật cho người thân.

Những trải nghiệm thực tế ấy không chỉ giúp con rèn luyện tư duy lựa chọn, mà còn học cách cân nhắc thiệt hơn, đánh giá hậu quả và dần trở thành người biết chịu trách nhiệm với chính cuộc đời mình.

Tham khảo thêm: Những điều cần dạy con trước khi đến nhà người khác

Quan trọng hơn hết: hãy lắng nghe con. Đừng vội vàng bác bỏ ý kiến con chỉ vì con còn nhỏ. Hãy trở thành người hướng dẫn thay vì người phán xét – đặt câu hỏi gợi mở, phân tích cùng con, và đưa ra những lời khuyên giúp con suy nghĩ độc lập.

Bởi một đứa trẻ được sống với điều mình yêu thích, được tôn trọng và dẫn dắt đúng cách – sẽ lớn lên với lòng tin vào bản thân, sự kiên định và một tinh thần sống đầy cảm hứng.

Điều quan trọng nhất trong việc nuôi dạy con không nằm ở những con điểm trên giấy, mà ở việc trao cho con nền tảng vững chắc để trưởng thành.

Đó là:

• Một thế giới quan, nhân sinh quan và hệ giá trị đúng đắn – để con biết điều gì là đúng, là sai, biết sống tử tế và có trách nhiệm với bản thân và người khác.
• Khả năng tự lập, tự nuôi sống bản thân – để con không lệ thuộc, đủ bản lĩnh để đứng vững trước mọi biến cố của cuộc đời.
• Sự thấu hiểu chính mình và dũng khí theo đuổi điều mình yêu thích – để con được sống một cuộc đời có ý nghĩa, đúng với bản thân và không nuối tiếc.

Khi có được ba điều này, con sẽ đủ mạnh mẽ để bước vào đời, không chông chênh giữa giông bão, và tự tin viết nên hành trình mang tên chính mình.