Cha mẹ nên giáo dục con cái về sự lễ phép và tôn trọng mọi người từ khi còn nhỏ. Nhờ đó, trẻ sẽ học cách xin phép người lớn trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào.
Cha mẹ cần thiết lập một số quy tắc cụ thể trong gia đình và thường xuyên nhắc nhở trẻ về việc xin phép. Việc làm rõ các quy tắc sẽ giúp trẻ dễ dàng ghi nhớ và tiếp thu tốt hơn.
1/ Từ lời nói đến hành động
Các phụ huynh thường đặc biệt quan tâm đến sức khỏe và học tập của con cái qua từng giai đoạn trưởng thành. Trong đó, sự lễ phép là yếu tố quan trọng góp phần hình thành một đứa trẻ ngoan ngoãn và có nền tảng giáo dục tốt.
Tuy nhiên, lễ phép không phải tự nhiên mà có; nó cần được dạy dỗ từ người lớn. Do đó, cha mẹ cần chú ý đến việc giáo dục con để trẻ ngày càng trở nên tốt hơn.
Ngay từ khi còn nhỏ, khi được bế trên tay, cha mẹ thường khuyến khích con bằng cách nói: “Cười với bà/ông một cái đi con!” để trẻ thể hiện lòng yêu thương đối với người khác.
Khi trẻ bắt đầu bập bẹ tập nói, việc duy nhất mà trẻ được khuyến khích là nói “Ạ” khi gặp người lớn hoặc muốn xin quà. Đây là cách để trẻ học cách xin phép và bày tỏ sự kính trọng. Điều này cho thấy, từ những ngày đầu, phụ huynh đã chú trọng đến việc dạy con tính cách tốt, lễ phép với người lớn, coi đó là bài học đầu đời.
Khi trẻ biết nói hơn, các phụ huynh thường dạy con cách “đi thưa, về trình”. Theo các chuyên gia, việc hướng dẫn cụ thể sẽ giúp trẻ hiểu và thực hành tốt hơn. Ví dụ, trẻ nên xin phép ông bà trước khi đi học hay đi chơi bằng câu đơn giản như: “Thưa ông bà, con đi học.” Tương tự, trẻ cũng cần chào hỏi người lớn khi trở về nhà, bắt đầu từ những người có vai vế lớn nhất trong gia đình.
Lời cảm ơn cũng là cách thể hiện sự lễ phép khi nhận quà. Cha mẹ và người tặng sẽ không vui nếu trẻ nhận quà mà không nói lời cảm ơn rồi vội vã rời đi.
Trong giao tiếp hàng ngày, sự lễ phép không thể thiếu. Dạy trẻ sử dụng các từ như “dạ – thưa” để làm cho người nghe cảm thấy dễ chịu, đặc biệt là người lớn.
Lễ phép không chỉ thể hiện qua lời nói mà còn qua hành động. Ví dụ, khi đưa đồ vật cho người lớn, trẻ nên dùng cả hai tay, và khi người lớn đang nói, trẻ không nên cắt ngang một cách vô lễ.
Tham khảo thêm: Dạy con hay phạt con: yêu thương khi có thể, nhìn con để sửa mình.
2/ Tránh để trẻ trở thành người tùy tiện
Biết xin phép là một yếu tố quan trọng trong việc hình thành sự lễ phép ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, không phải phụ huynh nào cũng chú trọng đến việc dạy trẻ thói quen xin phép trước khi thực hiện các hành động như lấy đồ, vào phòng hoặc ra ngoài.
Nhiều trẻ có thói quen tò mò và tự ý lấy đồ của người khác để chơi đùa, gây phiền toái cho các bậc phụ huynh. Đồ vật có thể là thỏi son của mẹ, điện thoại của bố hay sách vở của anh chị. Nếu không được can thiệp kịp thời, trẻ sẽ hình thành thói quen xấu, ảnh hưởng đến mối quan hệ với người xung quanh.
Theo chị Vũ Bảo Ngọc (quận Hoàng Mai, Hà Nội), gia đình chị rất bực bội khi bé Bơ (7 tuổi) thường xuyên tự tiện nghịch đồ của người khác mà không xin phép. Dù đã nhiều lần mắng, quát, thậm chí đánh vào tay trẻ, nhưng tình trạng này vẫn không thay đổi.
Chị Ngọc cho biết sau nhiều lần không hiệu quả, chị nhận ra cần phải dạy trẻ về quyền sở hữu. Bé chỉ có quyền sử dụng đồ của mình mà không cần hỏi ý kiến của người khác, và phải chịu trách nhiệm nếu đồ hỏng hoặc mất. Ngược lại, nếu muốn sử dụng đồ của người khác, trẻ phải xin phép trước. Thay vì đánh mắng, chị đã dạy bé hiểu rằng đồ của ai thì người đó sử dụng và không được động vào đồ của người khác mà chưa có sự đồng ý.
Chị Ngọc và chồng cũng thường xuyên nhắc nhở bé về việc sử dụng đồ của người khác là không đúng, và các thành viên trong gia đình cũng làm gương trong việc này. Khi trẻ vi phạm, sẽ phải nhận hình phạt như không được xem tivi hoặc không được đi chơi cuối tuần.
Một câu chuyện khác tại Trung Quốc đã thu hút sự chú ý trên mạng xã hội. Khi một bà mẹ ở Quảng Châu phát hiện con trai mình ăn chuối mà không trả tiền ở siêu thị, cô đã dạy con rằng hành vi đó là sai. Cô yêu cầu con xin lỗi nhân viên siêu thị và nhấn mạnh rằng chuối là của siêu thị và không nên phá hoại. Sau đó, cô đã đền bù cho siêu thị và yêu cầu con làm việc nhà để bù đắp lỗi.
Câu chuyện này đã khiến nhiều người ngưỡng mộ cách xử lý của người mẹ, giúp trẻ nhận ra rằng không nên tự ý động vào đồ vật không phải của mình mà không có sự cho phép.
Trẻ không xin phép người lớn trước khi làm một việc gì đó có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Chị Đặng Trà My (quận Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ, gần đây gia đình chị đã trải qua một tình huống đáng lo ngại khi con gái mất tích và không về nhà vào cuối tuần mà không báo cho bố mẹ. Sau khi tìm kiếm khắp nơi và không thấy con, gia đình chị vô cùng lo lắng. Khi con gái trở về, chị và chồng đã mắng con vì không xin phép trước khi đi chơi. Sự việc này đã khiến chị chú trọng hơn đến việc dạy con biết xin phép trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào.
Tham khảo thêm: Xử lý sao khi con không nghe lời là đứa trẻ “trái tính trái nết“
3/ Nêu rõ quy tắc
Giáo viên Trịnh Mai Chi tại Trường Mầm non Bông Mai 2 (quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) nhấn mạnh rằng phụ huynh cần dạy trẻ thói quen xin phép trước khi ra khỏi cửa, cho ông bà hoặc cha mẹ biết địa điểm và thời gian dự định trở về, để mọi người có thể yên tâm hơn.
Dù việc đi chơi với bạn bè rất thú vị, trẻ cần phải về nhà đúng giờ đã hẹn với phụ huynh. Nếu có tình huống bất ngờ khiến trẻ không thể về đúng giờ, bé nên gọi điện về để xin phép. Khi trở về nhà, trẻ cũng nên chào hỏi và thông báo cho cha mẹ biết mình đã về.
“Việc trẻ có thể tự đi mua đồ ăn vặt hoặc bật tivi có thể mang lại niềm vui, nhưng phụ huynh không nên cho phép trẻ làm mọi việc mà chưa dạy về quy tắc nhất định. Mặc dù việc một bé 2 tuổi đi đến quầy thanh toán lấy vài chiếc bánh có thể làm cha mẹ cảm thấy thích thú, nhưng điều này có thể dẫn đến tình huống khi trẻ lớn hơn, chẳng hạn như 8 tuổi, đi chơi xa mà không xin phép,” giáo viên Mai Chi chia sẻ.
Vì vậy, phụ huynh cần thiết lập và nhắc nhở trẻ về các quy tắc trong gia đình. Ví dụ, khi trẻ muốn ăn kẹo, hãy nhắc nhở rằng đó là quy định và cần xin phép trước. Nếu trẻ bật tivi mà không xin phép, cha mẹ cần yêu cầu trẻ tắt đi và nhắc nhở rằng phải xin phép trước khi làm như vậy. Việc này sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp thu và ghi nhớ các quy tắc hơn.
“Tuy nhiên, việc áp đặt quá nhiều quy tắc hoặc ép buộc trẻ không phải lúc nào cũng tốt. Rèn luyện kỷ luật từ nhỏ giúp trẻ hiểu rõ giới hạn khi trưởng thành. Nhưng nếu phụ huynh quá nghiêm khắc và không cho trẻ có không gian tự do, điều này có thể dẫn đến sự bực bội và phản kháng từ trẻ,” giáo viên Mai Chi lưu ý.
Vì vậy, cha mẹ nên cung cấp cho trẻ một chút tự do để khám phá và thể hiện cá tính của mình. Điều này là bước quan trọng trong việc nuôi dạy con cái. Khi trẻ có cơ hội làm điều mình thích và được tự do trong một mức độ hợp lý, trẻ sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn.
Cha mẹ nên tạo không gian vui chơi cho trẻ thay vì lúc nào cũng kè kè bên cạnh và quát mắng. Thay vào đó, hãy để trẻ vui chơi dưới sự giám sát của cha mẹ và đảm bảo rằng trẻ vẫn an toàn. Cách làm này giúp trẻ tự tin và kiên trì hơn trong việc theo đuổi những gì mình muốn.
“Khi trẻ xin phép điều gì, cha mẹ nên đặt ra các quy tắc rõ ràng và hậu quả nếu vi phạm. Điều này sẽ giúp trẻ trở nên có trách nhiệm hơn và biết lắng nghe cha mẹ,” giáo viên Mai Chi nhấn mạnh
việc dạy trẻ thói quen xin phép và tuân theo quy tắc là rất quan trọng trong việc hình thành kỷ luật và sự tôn trọng đối với người khác. Tuy nhiên, phụ huynh cũng cần cân bằng giữa việc áp đặt quy tắc và cho trẻ tự do khám phá. Khi trẻ hiểu rõ các quy định và cảm nhận được sự tôn trọng trong môi trường gia đình, trẻ sẽ phát triển tự tin, có trách nhiệm và biết cách hành xử đúng mực trong xã hội.
