Nhiều trẻ em có tính cách nhạy cảm, và dù cha mẹ không hề có ý làm tổn thương, đôi khi những hành động hoặc lời nói của họ vẫn có thể khiến con cảm thấy lo lắng, sợ hãi và thiếu an toàn.
Nhiều bậc cha mẹ cho rằng sự nhạy cảm là một điểm yếu – khiến con mình trông rụt rè, dễ bị choáng ngợp hay thiếu mạnh mẽ – nên cố gắng “sửa” bằng những lời như “Đừng khóc nữa!” hay “Bỏ qua đi!”.
Tuy nhiên, các nhà tâm lý học và thần kinh học đã chỉ ra rằng, khi được nuôi dưỡng trong một môi trường phù hợp, những đứa trẻ có tâm hồn và bộ não nhạy cảm lại sở hữu những ưu thế đặc biệt mà không phải ai cũng có.
A. Hiểu về trẻ nhạy cảm
1/ Thế mạnh đồng cảm của trẻ nhạy cảm
Những đứa trẻ có mức độ nhạy cảm cao không chỉ nổi bật về khả năng sáng tạo, nhận thức tinh tế và tư duy cởi mở hơn so với những trẻ khác, mà còn sở hữu một phẩm chất quý giá thường bị xem nhẹ: sự đồng cảm sâu sắc.
Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã cho người tham gia xem hình ảnh những khuôn mặt vui vẻ hoặc buồn bã, và kết quả cho thấy bộ não của những người nhạy cảm phản ứng mạnh mẽ nhất với cảm xúc của người khác – biểu hiện rõ nét khả năng đồng cảm vượt trội.
Không chỉ vậy, bộ não của họ còn chủ động lên kế hoạch hành động khi chứng kiến nỗi đau hay sự khó khăn của người khác. Điều này lý giải vì sao nhiều người nhạy cảm thường chia sẻ rằng họ không thể làm ngơ trước nỗi đau của ai đó, mà luôn muốn giúp đỡ theo cách của mình.
Chính vì dễ bị tác động sâu sắc bởi trải nghiệm xung quanh, những đứa trẻ nhạy cảm khi được nuôi dưỡng trong môi trường tích cực, nhận được sự thấu hiểu, động viên và hướng dẫn đúng đắn, sẽ phát huy tối đa tiềm năng của mình — trở thành những cá nhân xuất sắc, biết yêu thương và có khả năng đạt được thành tựu lớn trong cuộc sống.
2/ Những biểu hiện của một đứa trẻ nhạy cảm cao
Theo nhà tâm lý học Elaine Aron – người đã giới thiệu khái niệm “người có độ nhạy cảm cao” – cứ 5 trẻ thì có 1 trẻ sở hữu mức độ nhạy cảm đặc biệt. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến giúp cha mẹ nhận biết một đứa trẻ có bộ não nhạy cảm cao:
-
Trẻ chú ý đến những chi tiết rất nhỏ, như bộ quần áo mới của cô giáo hay việc đồ đạc trong nhà bị sắp xếp lại.
-
Tâm trạng của người khác ảnh hưởng mạnh đến trẻ – con dễ “cảm” cảm xúc của người khác như chính mình.
-
Trẻ khó thoát khỏi những cảm xúc mạnh mẽ như tức giận, lo lắng hay sợ hãi.
-
Trẻ dễ khó chịu với những điều nhỏ nhặt, chẳng hạn ga giường nhăn, nhãn áo ngứa hay dây thắt lưng quá chật.
-
Trẻ cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng trong môi trường ồn ào, đông người hoặc có mùi mạnh như ở quầy nước hoa.
-
Trẻ ghét sự vội vã, thích làm mọi việc cẩn thận và có thời gian chuẩn bị.
-
Trẻ phản ứng tích cực hơn với sự nhẹ nhàng, khuyến khích thay vì kỷ luật nghiêm khắc.
-
Trẻ thường có những nhận xét sâu sắc, thậm chí vượt xa độ tuổi của mình.
-
Trẻ sở hữu khiếu hài hước tinh tế và thông minh.
-
Trẻ quan sát tinh tế, có thể đoán được cảm xúc hoặc suy nghĩ của người khác với độ chính xác đáng ngạc nhiên.
-
Trẻ kén ăn vì nhạy cảm với mùi vị hoặc kết cấu món ăn.
-
Trẻ dễ giật mình trước tiếng động lớn hoặc bất ngờ, như khi ai đó ú òa.
Nếu con bạn thể hiện một hay nhiều đặc điểm trên, hãy xem đó là một điều tích cực.
Những đứa trẻ nhạy cảm không “yếu đuối” mà đơn giản là cảm nhận thế giới sâu sắc hơn. Khi được thấu hiểu và nuôi dưỡng đúng cách, sự nhạy cảm ấy sẽ trở thành lợi thế quý giá, giúp con phát triển toàn diện và tỏa sáng theo cách riêng của mình.
3/ Cách cha mẹ giúp trẻ nhạy cảm phát triển toàn diện
- Đặt kỳ vọng trước thời hạn
Trẻ nhạy cảm cần thời gian chuẩn bị tâm lý. Việc nói trước cho con biết điều gì sẽ xảy ra giúp con chủ động và an tâm hơn.
Ví dụ: “Hôm nay mình đến thăm bà ngoại trong viện dưỡng lão, con hãy giữ giọng nói nhẹ nhàng và bình tĩnh nhé.” - Duy trì kỷ luật nhẹ nhàng
Cảm xúc của trẻ nhạy cảm rất mong manh, vì vậy thay vì phạt nặng, hãy cho con một không gian yên tĩnh với những món đồ yêu thích để con tự điều chỉnh cảm xúc. Sau đó, khẳng định lại tình yêu thương của bạn dành cho con. - Là huấn luyện viên cảm xúc của con
Cha mẹ là tấm gương cảm xúc quan trọng nhất. Hãy thể hiện cách bạn kiểm soát căng thẳng và thất vọng để con học được cách làm tương tự. - Ủng hộ và bảo vệ con
Trao đổi với giáo viên về đặc điểm của con để tránh hiểu lầm. Khi con thể hiện sự đồng cảm hay sáng tạo, hãy khen ngợi và bày tỏ niềm tự hào về con. - Thấu hiểu thế giới nội tâm của con
Dành thời gian riêng để lắng nghe và trò chuyện. Sử dụng câu hỏi mở như “Hôm nay con gặp chuyện gì khiến con thấy khó khăn?” thay vì những câu hỏi đóng. Điều này giúp con cảm thấy được tôn trọng và dễ chia sẻ hơn.
B. Cha mẹ cần xử lý như thế nào khi có con nhạy cảm.
1. Dạy trẻ nhận biết và gọi tên cảm xúc
Hãy giúp trẻ hiểu rằng mọi cảm xúc — dù là buồn, giận, sợ hay thất vọng — đều có tên gọi và đều đáng được lắng nghe. Cha mẹ có thể nói:
“Mẹ thấy con đang buồn” hoặc “Bố nghĩ con đang hơi lo lắng.”
Đồng thời, hãy chia sẻ cả cảm xúc của chính mình để làm gương cho con:
“Ba buồn vì hôm nay không thể đi thăm bà” hoặc “Mẹ thấy ngạc nhiên vì các bạn ấy cư xử như vậy.”
Một cách tự nhiên để bắt đầu là thảo luận về cảm xúc của nhân vật trong truyện, phim hoặc chương trình truyền hình. Hỏi con:
“Con nghĩ nhân vật đó cảm thấy thế nào?”
Khi trẻ được học cách nhận biết và diễn đạt cảm xúc thường xuyên, con sẽ vững vàng hơn về tinh thần, biết cách hiểu và điều chỉnh cảm xúc của chính mình.
Ăn Chơi
Gia Đình
Dạy Con
Lối Sống
Sức Khỏe
Sách
