Bí quyết nuôi dạy con trở nên hạnh phúc, cha mẹ cần phải biết.

iệc nuôi dạy trẻ không chỉ đơn thuần là cung cấp kiến thức, mà còn là tạo ra một môi trường khuyến khích sự sáng tạo và tư duy độc lập. Bố mẹ nên tạo điều kiện cho trẻ được tham gia vào các hoạt động thực tiễn
Cha mẹ có thể giúp con đạt được thành công trong cuộc sống bằng cách mang lại cho con một tuổi thơ hạnh phúc và khỏe mạnh. Dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng làm thế nào để nuôi dạy trẻ tốt trong thế giới hiện đại lại là một thách thức không nhỏ.

Nuôi dạy một đứa trẻ hạnh phúc không chỉ đơn giản là đem đến cho con những niềm vui ngắn hạn hay sự thỏa mãn tức thì. Thay vào đó, đó là cả một quá trình rèn luyện kỹ năng sống, giúp trẻ xây dựng nền tảng cảm xúc vững vàng để tận hưởng hạnh phúc lâu dài. Khi trẻ học được cách kiên nhẫn, biết vượt qua ham muốn nhất thời để theo đuổi những mục tiêu có ý nghĩa, chính là lúc trẻ đang trưởng thành và học cách sống hạnh phúc thực sự.

Nên xem: 4 đặc điểm chung của đứa trẻ thành công sau 10 năm

Cha mẹ có thể đồng hành cùng con trên hành trình này bằng cách xây dựng và duy trì những thói quen tích cực mỗi ngày. Dưới đây là 10 bí quyết nuôi con hạnh phúc mà AVAKids gợi ý – những thói quen sẽ theo con suốt đời:

1. Khuyến khích trẻ vui chơi ngoài trời

Theo một nghiên cứu được công bố năm 2017 trên Tạp chí Khoa học và Y học trong Thể thao (JSAMS) của Úc, những trẻ thường xuyên tham gia các hoạt động ngoài trời có xu hướng phát triển tốt hơn về mặt cảm xúc – cụ thể là tăng khả năng đồng cảm, tự chủ và gắn kết xã hội.

Bên cạnh đó, mùi hương tự nhiên như cây thông, cỏ xanh hay hoa oải hương còn có tác dụng tích cực trong việc cải thiện tâm trạng của trẻ. Vì vậy, việc khuyến khích trẻ ra ngoài chơi – như chạy nhảy trên bãi cỏ, leo cây, đạp xe hoặc thậm chí chỉ đơn giản là đọc sách ở hiên nhà – sẽ tạo điều kiện để trẻ phát triển kỹ năng xã hội một cách tự nhiên và lành mạnh.

Ngoài ra, Tạp chí Y tế Công cộng Hoa Kỳ (AJPH) cũng chỉ ra rằng, trẻ có kỹ năng xã hội tốt sẽ có gấp đôi khả năng vào đại học, đồng thời giảm nguy cơ dính vào bạo lực hay chất kích thích.

2. Thiết lập thời gian sử dụng thiết bị điện tử

Dù trẻ có thể cảm thấy thích thú khi chơi game hay xem video trên điện thoại, việc sử dụng các thiết bị điện tử quá mức lại có thể gây hại đến sức khỏe tâm lý và tinh thần.

Một nghiên cứu năm 2018 đăng trên tạp chí Emotion (thuộc Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ) cho thấy, những thanh thiếu niên hạn chế sử dụng thiết bị kỹ thuật số và dành nhiều thời gian hơn cho thể thao, tôn giáo hoặc các hoạt động cá nhân thường có mức độ hạnh phúc cao hơn.

Để giúp con sử dụng công nghệ một cách lành mạnh, cha mẹ nên:

  • Đặt giới hạn rõ ràng về thời lượng sử dụng điện thoại, máy tính bảng, TV,…

  • Không cho trẻ dùng thiết bị điện tử trong giờ ăn, trong các hoạt động gia đình, hoặc trước khi đi ngủ.

  • Đồng thời, hãy thống nhất quy tắc trong gia đình, đảm bảo cả cha mẹ và con đều tuân thủ nghiêm túc.

Việc duy trì giới hạn phù hợp không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ mà còn dạy con cách quản lý thời gian và tự kiểm soát bản thân – những kỹ năng thiết yếu để có một cuộc sống hạnh phúc và cân bằng.

3. Thực hành lòng biết ơn mỗi ngày

Khi cha mẹ thường xuyên thực hành lòng biết ơn trong cuộc sống hằng ngày, trẻ sẽ có cơ hội trở thành những người vui vẻ, khỏe mạnh và tích cực hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ cần dạy con cảm nhận sự biết ơn một cách chân thành, chứ không chỉ đơn thuần là “ép con nói lời cảm ơn” một cách máy móc.

Theo một nghiên cứu năm 2012 của Algoe SB được công bố trên Social and Personality Psychology Compass, những người thường xuyên thể hiện lòng biết ơn sẽ xây dựng được các mối quan hệ tốt đẹp hơn và có khả năng sống hạnh phúc hơn.

Một trong những cách hiệu quả nhất để nuôi dưỡng lòng biết ơn ở trẻ chính là trở thành hình mẫu tích cực. Khi cha mẹ bày tỏ sự biết ơn một cách chân thành – dù là cảm ơn người lạ giúp đỡ, hay cảm ơn chính con khi con giúp mẹ dọn bàn – trẻ sẽ tự nhiên học được cách thể hiện lòng biết ơn từ đó.

📌 Gợi ý: Mỗi ngày, cha mẹ có thể cùng con chia sẻ 1–2 điều mình cảm thấy biết ơn, như một bữa cơm ngon, một ngày không mưa, hay sự giúp đỡ của cô giáo. Ngoài ra, khuyến khích con viết thiệp cảm ơn thầy cô, bạn bè,… cũng là một cách hiệu quả để nuôi dưỡng cảm xúc tích cực này.


4. Đặt kỳ vọng hợp lý ở con

Trẻ sẽ không luôn vui vẻ khi phải học bài, luyện đàn hay thực hiện các thử thách khó. Tuy nhiên, việc vượt qua khó khăn để đạt được mục tiêu lại chính là cách giúp trẻ phát triển ý chí, sự bền bỉ và cảm giác thành tựu – từ đó, xây dựng nền tảng cho một cuộc sống hạnh phúc và thành công hơn.

Kỳ vọng của cha mẹ đóng vai trò rất lớn trong việc định hướng sự nỗ lực của con. Khi cha mẹ đặt ra những kỳ vọng rõ ràng và hợp lý, trẻ có xu hướng sẽ làm việc chăm chỉ để đáp ứng điều đó.

Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý:

  • Kỳ vọng không nên trở thành áp lực hay đòi hỏi sự hoàn hảo.

  • Nếu cha mẹ đặt tiêu chuẩn quá cao hoặc so sánh con với người khác, trẻ có thể trở nên lo âu, tự ti và giảm động lực.

  • Trẻ cũng cần được trao quyền lựa chọn, thậm chí là quyền từ bỏ một mục tiêu nếu con cảm thấy điều đó không phù hợp với khả năng hoặc mong muốn của mình.

✅ Lời khuyên: Hãy trao đổi cởi mở với con về mục tiêu, đồng thời quan sát khả năng và cảm xúc của con để điều chỉnh kỳ vọng phù hợp. Cùng con xây dựng lộ trình nhỏ, rõ ràng và ăn mừng những tiến bộ dù là nhỏ nhất – đó chính là cách giúp trẻ học cách nỗ lực một cách vui vẻ và chủ động.

5. Dạy con tính tự chủ

Một nghiên cứu năm 2014 được công bố trên Journal of Personality (Anh) cho thấy rằng, những người có khả năng kiểm soát bản thân tốt thường có tâm trạng tích cực hơn. Đặc biệt, trẻ em có tính tự chủ cao thường không dễ bị cuốn hút bởi những món đồ chơi mới lạ, tức là các em có xu hướng đưa ra lựa chọn sáng suốt thay vì hành động theo cảm xúc nhất thời.

trẻ tựu lập và tự làm việc không cần cha mẹ giúp
trẻ tựu lập và tự làm việc không cần cha mẹ giúp

Tuy nhiên, việc rèn luyện tính tự chủ ở trẻ không phải là điều dễ dàng. Đôi khi, con sẽ muốn ăn thêm một chiếc bánh quy, bỏ dở bài tập để chơi hoặc xem phim. Những hành động này có thể đem lại niềm vui ngắn hạn, nhưng nếu lặp lại thường xuyên, chúng sẽ hình thành thói quen thiếu kiểm soát – điều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ trong tương lai.

📌 Tin tốt là: Tính tự chủ có thể được rèn luyện – và điều này nên bắt đầu từ những hành vi nhỏ hằng ngày.

💡 Cha mẹ có thể áp dụng những cách sau để dạy con tự chủ:

  • Thiết lập nguyên tắc khi học bài: Yêu cầu con không sử dụng điện thoại khi đang làm bài tập. Có thể giúp con bằng cách đặt điện thoại ở phòng khác để tránh bị sao nhãng.

  • Giới hạn thiết bị điện tử trước khi ngủ: Đặt quy tắc rằng tất cả điện thoại, iPad… phải được đặt tại một khu vực cố định trong nhà trước giờ đi ngủ, giúp trẻ không bị cuốn vào việc sử dụng thiết bị khi nằm trên giường.

  • Giảm sự cám dỗ từ đồ ngọt: Nếu trong nhà có trữ bánh kẹo hay đồ ăn vặt, hãy đặt chúng ở vị trí khó thấy hoặc cao hơn tầm với của trẻ để hạn chế việc tự ý lấy ăn.

Rèn luyện tính tự chủ là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và nhất quán từ cha mẹ. Khi trẻ học được cách kiểm soát bản thân, các con không chỉ dễ dàng thành công trong học tập mà còn có nền tảng vững chắc để làm chủ cảm xúc và hành vi trong suốt cuộc đời.

6. Giao việc nhà cho trẻ

Làm việc nhà không chỉ giúp trẻ rèn luyện kỹ năng sống, mà còn là cách hiệu quả để dạy con tinh thần trách nhiệmsự gắn kết với gia đình. Thông qua những việc tưởng chừng đơn giản như dọn giường, lau bàn hay cất đồ chơi, trẻ học được rằng mình có thể hoàn thành nhiệm vụ dù đó là điều không mấy thú vị.

Một nghiên cứu của Đại học Minnesota (Hoa Kỳ) cho thấy, trẻ bắt đầu làm việc nhà từ năm 3 – 4 tuổi thường có khả năng thành công và hạnh phúc hơn khi trưởng thành.

💡 Lợi ích khi trẻ được giao việc nhà:

  • Phát triển tinh thần trách nhiệm: Khi trẻ có nhiệm vụ cụ thể, trẻ sẽ học được rằng mỗi thành viên trong gia đình đều có vai trò riêng và cần đóng góp.

  • Tăng sự kết nối với gia đình: Việc cùng cha mẹ làm việc nhà giúp trẻ cảm thấy mình là một phần quan trọng trong gia đình, từ đó tạo cảm giác gần gũi và gắn bó.

  • Rèn luyện sự kiên trì: Thực hiện những công việc đơn giản nhưng lặp lại hằng ngày giúp trẻ xây dựng thói quen kiên nhẫn và tinh thần vượt qua sự nhàm chán.

  • Cảm giác thành tựu: Khi hoàn thành một công việc như gấp chăn, rửa chén hay dọn dẹp góc học tập, trẻ sẽ cảm thấy tự hào và nhận ra rằng dù còn nhỏ, con vẫn có thể đóng góp một phần cho gia đình.

Việc giao việc nhà phù hợp với lứa tuổi không chỉ là cách giúp cha mẹ san sẻ công việc, mà còn là một phần quan trọng trong quá trình nuôi dưỡng những đứa trẻ độc lập, tự tin và có trách nhiệm trong tương lai.

7. Ăn tối cùng nhau – thói quen nhỏ, ý nghĩa lớn

Dành thời gian ăn tối cùng gia đình tưởng chừng đơn giản, nhưng lại mang đến rất nhiều lợi ích cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Theo Tạp chí Nhi khoa và Sức khỏe Trẻ em (Úc), việc duy trì các bữa ăn gia đình đều đặn có mối liên hệ chặt chẽ với tâm trạng tích cực và sức khỏe tinh thần ở trẻ vị thành niên.

🥗 Lợi ích từ bữa cơm gia đình:

  • Củng cố mối quan hệ trong gia đình: Bữa tối là thời gian lý tưởng để cả nhà trò chuyện, chia sẻ và lắng nghe nhau sau một ngày bận rộn.

  • Cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần: Trẻ thường xuyên ăn cùng cha mẹ ít gặp các vấn đề như thừa cân, rối loạn ăn uống, và có xu hướng tránh xa các hành vi tiêu cực như sử dụng chất kích thích.

  • Tạo cảm giác an toàn, ổn định cho trẻ: Một lịch trình đều đặn như bữa ăn tối sẽ giúp trẻ cảm thấy được yêu thương và quan tâm.

Ngay cả khi cha mẹ quá bận để nấu ăn tại nhà, việc ăn cùng nhau ở quán ăn hay nhà hàng vài lần mỗi tuần cũng đã đủ để duy trì kết nối và sự thân mật trong gia đình.

8. Đừng chiều con quá mức

Nhiều cha mẹ thường có xu hướng mua quà, đáp ứng mọi mong muốn của con, đặc biệt là trong những dịp đặc biệt. Tuy nhiên, việc đáp ứng mọi đòi hỏi không thực sự khiến trẻ hạnh phúc lâu dài. Ngược lại, nó có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý và khả năng nhận thức của trẻ về giá trị cuộc sống.

❌ Tác hại của việc chiều chuộng quá mức:

  • Dễ hình thành tâm lý bất mãn: Trẻ có thể không hài lòng với những gì mình có và liên tục đòi hỏi nhiều hơn.

  • Nhầm lẫn giữa “muốn” và “cần”: Trẻ sẽ khó phân biệt đâu là nhu cầu thiết yếu, đâu chỉ là mong muốn nhất thời.

  • Lệ thuộc vào vật chất: Trẻ dễ nghĩ rằng hạnh phúc gắn liền với của cải thay vì nỗ lực và trải nghiệm.

✅ Giải pháp:

Thay vì nói “đồng ý” với mọi yêu cầu, cha mẹ nên xem xét kỹ nhu cầu của con và dạy con giá trị của sự cố gắng. Ví dụ, nếu con muốn có một món đồ chơi mới, hãy khuyến khích con hoàn thành một số nhiệm vụ hoặc giúp đỡ việc nhà để đạt được điều đó.

Tình yêu thương không nằm ở việc đáp ứng mọi mong muốn, mà là dạy con cách trân trọng những điều con có được bằng chính nỗ lực của mình.

9. Cùng con vận động mỗi ngày

Tập thể dục không chỉ là hoạt động tốt cho sức khỏe mà còn là cơ hội tuyệt vời để gắn kết các thành viên trong gia đình. Cha mẹ không cần phải đến phòng gym hay thực hiện các bài tập nặng nhọc – đôi khi, một buổi đi bộ buổi tối, cùng con đạp xe quanh khu phố, hay bật video tập thể dục tại nhà cũng đã đủ để tạo nên những kỷ niệm đẹp.

Theo một nghiên cứu năm 2018 trên Tạp chí Nghiên cứu Hạnh Phúc, loại hình tập luyện không quan trọng bằng việc dành thời gian vận động cùng nhau. Những khoảnh khắc này không chỉ giúp giải tỏa căng thẳng cho cha mẹ, mà còn tạo niềm vui và sự hào hứng cho trẻ.

👉 Gợi ý nhỏ: Hãy biến việc tập thể dục thành một trò chơi hoặc thử thách nho nhỏ để trẻ thêm hào hứng – như thi đua số bước đi, nhảy dây cùng nhau, hay cùng khám phá những cung đường đi bộ mới.

10. Dạy con sống tử tế và biết chia sẻ

Những hành động tử tế dù nhỏ nhất cũng có sức lan tỏa lớn, và đặc biệt, trẻ em sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn khi biết giúp đỡ người khác. Một nghiên cứu năm 2010 từ Tạp chí Tâm lý Xã hội cho thấy rằng, chỉ trong 10 ngày, những người thực hiện hành động tử tế hoặc thử điều mới mẻ mỗi ngày đã có sự gia tăng đáng kể về mức độ hạnh phúc.

Việc dạy trẻ biết yêu thương và chia sẻ không chỉ giúp hình thành tính cách tích cực, mà còn giúp trẻ hiểu rằng hạnh phúc đến từ sự cho đi chứ không chỉ là nhận lại.

🌱 Gợi ý để nuôi dưỡng lòng tử tế trong trẻ:

  • Khuyến khích cả nhà thực hiện “hành động tử tế mỗi ngày”, và chia sẻ lại vào mỗi bữa tối – đó có thể là giúp bạn cùng lớp, nhường chỗ cho người già, hay đơn giản là mỉm cười với người khác.

  • Tham gia hoạt động tình nguyện cùng trẻ, chẳng hạn như quyên góp đồ cũ, tham gia chương trình thiện nguyện hoặc hỗ trợ cộng đồng.

  • Cho phép trẻ dùng một phần tiền tiêu vặt để làm từ thiện – và để con tự chọn tổ chức hoặc hoàn cảnh mà con muốn giúp đỡ.

Lòng tốt là món quà mà bất kỳ ai cũng có thể trao đi – và trẻ em sẽ trưởng thành hơn, hạnh phúc hơn khi học được cách lan tỏa sự tử tế ngay từ những điều giản dị nhất.

————————————–

Cha mẹ hãy nhớ rằng: Trẻ không cần phải luôn luôn vui vẻ.

Trẻ cũng như người lớn, sẽ có lúc buồn bã, tức giận, sợ hãi hay thất vọng – và đó là những cảm xúc rất bình thường trong cuộc sống. Khi con đang trải qua những cảm xúc không thoải mái, cha mẹ không nên ép buộc con phải vui vẻ hay làm điều gì đó ngay lập tức. Thay vào đó, hãy ở bên con, lắng nghe và hướng dẫn con cách vượt qua cảm xúc đó một cách lành mạnh.

Cũng cần hiểu rằng, nếu con không luôn tỏ ra hạnh phúc, điều đó không có nghĩa là cha mẹ đã làm sai điều gì. Trách nhiệm của cha mẹ không phải là làm cho con lúc nào cũng vui, mà là giúp con xây dựng những kỹ năng để nhận biết, quản lý và điều hòa cảm xúc của chính mình.

Cuối cùng, điều tuyệt vời nhất mà cha mẹ có thể làm chính là tạo nên một môi trường đầy yêu thương và thấu hiểu. Một đứa trẻ lớn lên trong sự quan tâm, cảm thấy mình được yêu thương sẽ có nền tảng vững chắc để đối mặt với thử thách, vượt qua khó khăn, và từng bước xây dựng hạnh phúc cho riêng mình.