Cảm xúc như vui vẻ, buồn bã, sợ hãi và chán ghét đều là những trạng thái mà mọi người đều đã trải qua ít nhất một lần trong cuộc đời. Theo bản chất, cảm giác tức giận hoàn toàn tự nhiên và thậm chí có ích cho chúng ta. Tuy nhiên, cách chúng ta thể hiện cảm xúc này có thể làm tăng tính chất tiêu cực và gây hại.
Tiến sĩ Erin S. Bullett, giám đốc Phòng khám Tâm lý Dịch vụ tại Đại học Missouri, chia sẻ quan điểm của mình: “Nhìn chung, người ta thường xem xét cảm giác tức giận như một điều cần tránh. Nhưng thực tế, nó lại rất quan trọng và có giá trị trong quá trình tự nhận biết cảm xúc của mình. Tuy nhiên, việc biểu hiện cảm xúc này cần được điều chỉnh để tránh tác động tiêu cực đối với bản thân và người khác.”
Giận dữ là gì?
Giận dữ là một phản ứng sinh học tự nhiên của cơ thể, là một phần của cơ chế “chiến đấu hoặc chạy trốn”, xảy ra khi cơ thể cảm nhận được mối đe dọa, tấn công, hoặc nguy hiểm, như một phản ứng bản năng để tự bảo vệ.
Mặc dù trong thời đại hiện đại, con người ít khi phải đối mặt trực tiếp với các tình huống đòi hỏi phải chiến đấu để tự bảo vệ như trong quá khứ, nhưng cảm giác tức giận vẫn tồn tại với một mục đích rất quan trọng.
Tiến sĩ Bullett giải thích: “Sự tức giận thúc đẩy chúng ta thay đổi hành vi, ví dụ như khi gặp thất bại trong một mục tiêu quan trọng, hoặc khi ai đó xúc phạm, tấn công người thân yêu của chúng ta, hoặc khi chúng ta cảm thấy bị xúc phạm không tôn trọng… Cả nỗi đau tinh thần và thể chất đều có thể khiến chúng ta tức giận.”
Khi tức giận, chúng ta thường bị ảnh hưởng bởi những cảm xúc phụ – đó có thể là kết quả của sự kết hợp của nhiều cảm xúc khác như ghen tỵ hoặc sợ hãi.
Những lúc chúng ta cho rằng mình tức giận, thực ra có thể đang trải qua cảm giác tổn thương, xấu hổ, sợ hãi, cảm giác bị bỏ rơi hoặc mất kiểm soát vì quá tải và căng thẳng.
Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta không kiểm soát được cơn giận dữ?
Giận dữ ở bản chất là một cảm xúc quan trọng, dùng để cảnh báo khi có điều gì đó không ổn, mất cân bằng, hoặc không công bằng và cần phải thay đổi.
Tuy nhiên, khi cơ thể chuyển sang trạng thái “chiến đấu hoặc bỏ chạy,” đó thường là dấu hiệu của việc căng thẳng đang chi phối chúng ta. Mặc dù căng thẳng có thể cần thiết trong một số tình huống, nhưng nếu nó xảy ra thường xuyên và kết hợp với cảm giác tức giận, có thể gây hại cho sức khỏe lâu dài.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng giận dữ không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn có thể tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, huyết áp cao, đột quỵ và các vấn đề về đường ruột. Do đó, lựa chọn thông minh nhất là học cách thể hiện và đối phó với cảm giác tức giận thông qua những phương pháp lành mạnh và xây dựng.
Vậy, làm thế nào để giận dữ một cách “lành mạnh”?
-
“Đón đầu” những dấu hiệu của cơn giận dữ
Để kiểm soát cảm giác tức giận, bước đầu tiên quan trọng là phải hiểu rõ nguồn gốc của nó. Vì chúng ta thường coi tức giận là một điều tiêu cực, nên khi cảm giác này xuất hiện, chúng ta thường cố gắng kìm nén hoặc phủ nhận nó, đồng thời cũng từ chối quan sát những biểu hiện của tức giận.
Thường thì, tức giận đi đôi với việc nhịp tim tăng, cơ hàm căng, cảm giác muốn khóc, nóng bừng mặt, hoặc nói chuyện với giọng nói cao hơn bình thường. Đây là những dấu hiệu cho thấy chúng ta đang để tức giận kiểm soát cơ thể.
Bằng cách nhận thức các cảm giác trong tức giận (như tự nói thầm “tim tôi đập mạnh lắm”, “mặt tôi đang nóng lên”, “tay tôi đang run lên”…), chúng ta có thêm thời gian để đánh giá xem cảm giác tức giận đó có lý do hay không. Đồng thời, điều này cũng giúp chúng ta dừng lại và không tái hành động mà sau này có thể hối hận về.
-
Luyện tập chánh niệm
Học cách áp dụng chánh niệm vào mọi hoạt động hàng ngày có thể giúp chúng ta tạo ra sự bình tĩnh và không bị cuốn vào cảm giác tức giận. Điều này bao gồm việc thức dậy với một nụ cười, quan tâm đến mọi người trong bữa ăn, tự thư giãn khi dừng đèn đỏ, hay tập trung hoàn toàn vào công việc hiện tại mà không bị phân tâm.
Cách phản ứng tích cực trước tức giận cũng phụ thuộc vào từng người và từng tình huống. Nếu cảm thấy đang trải qua cảm giác nóng nảy và hấp tấp, có thể điều chỉnh bằng cách sử dụng chủ ngữ “Tôi”.
Thay vì nói “Bạn luôn luôn không chịu lắng nghe tôi”, hãy nói “Tôi cảm thấy như mình không được lắng nghe”. Mặc dù ý nghĩa có vẻ giống nhau, nhưng cách diễn đạt thứ hai sẽ giúp đối phương ít cảm thấy bị đổ lỗi hơn, đồng thời khuyến khích họ suy nghĩ sâu hơn về vấn đề.
-
Tìm hiểu sự thật trước khi đưa ra lời khẳng định
Khi đã phát triển được sự bình tĩnh, chúng ta nên dành thời gian để đánh giá và đặt câu hỏi để đảm bảo rằng: những giả định của chúng ta về vấn đề có đúng không, và có trường hợp nào khác mà chúng ta chưa xem xét đến không.
Ví dụ, nếu ai đó đứng chắn đường của chúng ta, có thể họ làm điều đó vô ý thức, hoặc có khả năng đang phải vượt qua một chướng ngại mà chính họ cũng không thể tránh khỏi?
Khi chúng ta thực sự suy nghĩ về những điều mình biết và chưa biết về vấn đề, đó cũng là việc thực hành chánh niệm, giúp chúng ta đưa ra những quyết định thông minh và hợp lý hơn.
-
Vận động để giải phóng năng lượng tiêu cực
Tất cả các hành động, cảm xúc và năng lượng trong cơ thể đều ảnh hưởng chặt chẽ lẫn nhau. Khi chúng ta áp dụng chánh niệm để điều chỉnh cơn giận, năng lượng tiêu cực của tức giận thường vẫn còn tồn tại trong cơ thể và chưa được giải phóng hoàn toàn.
Vì vậy, việc tìm kiếm các hoạt động vận động như đi bộ, tập thể dục, tập yoga hoặc thậm chí là hét lớn, đều là cách giúp giảm bớt năng lượng âm tính ra khỏi cơ thể, giúp cơ thể trở lại trạng thái cân bằng và bình thường hóa.
Bên cạnh đó, việc học cách giao tiếp hiệu quả và thể hiện cảm xúc một cách kiểm soát và tôn trọng cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình giải phóng sự giận dữ. Chúng ta cần phát triển khả năng tự quản lý cảm xúc, tìm cách xử lý tình huống một cách xây dựng và hòa giải mâu thuẫn một cách tích cực.
Nên xem: Những cân nhắc cần có khi người trẻ quyết định sống thử
Hoàng Linh
