8 cách nói chuyện của cha mẹ dễ khiến con trẻ chịu lắng nghe

Khả năng lắng nghe không chỉ đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ nhỏ mà còn là nền tảng để xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp và đạt được thành công khi trưởng thành. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều trẻ thường không chú ý hoặc né tránh việc lắng nghe, khiến cha mẹ dễ rơi vào trạng thái bực bội, mất kiên nhẫn.

Tham khảo thêm: Muốn con giỏi giao tiếp, 10 phép lịch sự tối thiểu cần dạy con.

Để giúp cha mẹ giao tiếp hiệu quả hơn và khơi gợi sự hợp tác từ con, các chuyên gia tâm lý đã gợi ý 8 cách đơn giản nhưng hữu ích, giúp trẻ tập trung lắng nghe và chủ động thực hiện theo những điều được hướng dẫn.

1. Nói đúng những gì bạn nhìn thấy

Bước đầu tiên trong “ngôn ngữ lắng nghe” là mô tả chính xác những gì bạn quan sát được, thay vì vội vàng phán xét hành vi của con. Hãy kiềm chế phản ứng theo bản năng và chỉ đơn giản nói ra sự việc theo đúng nghĩa đen.

Ví dụ, khi bạn thấy con không chia sẻ đồ chơi, thay vì kết luận rằng con ích kỷ, hãy thử nói: “Con đang bận chơi món đồ chơi đó à?”. Trong mắt người lớn, đó có thể là hành vi không biết chia sẻ, nhưng với trẻ, đôi khi chỉ là vì chúng đang mải mê vui chơi.

Theo chuyên gia nuôi dạy trẻ Camilla Miller, trẻ cần được lắng nghe và thấu hiểu trước khi chúng có thể làm điều tương tự với cha mẹ. Khi trẻ cảm thấy bị phớt lờ hoặc chỉ trích, chúng sẽ có xu hướng khép mình và không hợp tác. Việc “nói đúng những gì bạn nhìn thấy” không có nghĩa là cha mẹ phải nhượng bộ, mà là đặt mình vào vị trí của con để tìm hiểu nguyên nhân thật sự của hành vi đó.

2. Chỉ ra đúng – sai một cách tinh tế

Việc giúp trẻ nhận ra đâu là hành vi đúng và đâu là chưa đúng là điều cần thiết để hình thành nhân cách. Tuy nhiên, cách cha mẹ thể hiện điều đó lại đóng vai trò quyết định. Hãy góp ý một cách nhẹ nhàng, khéo léo để trẻ không cảm thấy bị chê trách hay tổn thương, tránh khiến con phản kháng.

Các chuyên gia tâm lý khuyên rằng cha mẹ không nên áp đặt suy nghĩ của mình lên con, mà hãy lắng nghe và tìm hiểu cảm xúc, mong muốn của trẻ. Khi cảm thấy được tôn trọng và thấu hiểu, trẻ sẽ dễ dàng chia sẻ hơn, từ đó cha mẹ và con cái có thể cùng nhau tìm ra hướng giải quyết phù hợp, tạo nên mối quan hệ gắn kết và tích cực hơn.

3. Thực hành giao tiếp bằng mắt

Hãy tập cho trẻ thói quen giao tiếp bằng mắt khi trò chuyện, bởi đây là yếu tố quan trọng giúp trẻ tăng khả năng tập trung và thể hiện sự tôn trọng với người đối diện.

Trong cuộc sống hằng ngày, có rất nhiều yếu tố dễ khiến trẻ xao nhãng — từ màu sắc bắt mắt, âm thanh xung quanh cho đến các thiết bị điện tử. Ngay cả người lớn đôi khi cũng không duy trì được ánh nhìn khi trò chuyện. Vì vậy, việc cha mẹ thường xuyên nhắc nhở và làm gương cho con bằng cách nhìn vào mắt khi nói chuyện sẽ giúp trẻ dần hình thành kỹ năng lắng nghe chủ động, tập trung hơn và biết cách kết nối tốt hơn trong giao tiếp.

4. Đưa ra giải pháp phù hợp và khả thi

Khi cha mẹ hiểu được nguyên nhân đằng sau hành vi của con, việc định hướng và thay đổi hành vi đó sẽ trở nên dễ dàng hơn. Nếu con đang làm điều khiến bạn không hài lòng, thay vì chỉ trích hay cấm đoán, hãy giúp trẻ chuyển hướng năng lượng theo cách tích cực hơn.

Ví dụ, nếu con thích nhảy trên ghế sofa, hãy hiểu rằng đó là nhu cầu vận động và vui chơi tự nhiên. Thay vì quát mắng, bạn có thể hướng con ra sân, xuống sàn, hoặc chơi trên tấm bạt nhún để con vẫn được thỏa mãn sự hiếu động của mình.

Tương tự, khi con đòi đồ chơi mới dù vừa được tặng nhiều quà sinh nhật, hãy cùng con tìm giải pháp thực tế, như tiết kiệm tiền tiêu vặt hoặc phụ giúp việc nhà để “tự mua món đồ mình muốn”.

Chuyên gia Camilla Miller nhấn mạnh: “Hãy luôn nhìn vào nhu cầu ẩn sau mỗi hành vi và giúp trẻ thỏa mãn nó theo cách phù hợp.”

Bên cạnh đó, cha mẹ cũng đừng quên khen ngợi và khích lệ khi con làm đúng. Sự công nhận kịp thời sẽ giúp trẻ duy trì và phát triển những hành vi tích cực lâu dài.

5. Điều chỉnh thái độ khi giao tiếp với con

Thái độ của cha mẹ có ảnh hưởng rất lớn đến việc trẻ có lắng nghe hay không. Một giọng nói nhẹ nhàng, bình tĩnh luôn mang lại hiệu quả cao hơn so với la mắng hay đe dọa.

Hãy thể hiện thiện chí và sự tôn trọng trong mỗi cuộc trò chuyện, để con cảm nhận được rằng bạn đang muốn thấu hiểu chứ không phải phán xét. Khi con cảm thấy an toàn, trẻ sẽ cởi mở hơn và sẵn sàng tiếp thu.

Ngoài ra, cha mẹ nên tương tác hai chiều bằng cách đặt câu hỏi gợi mở và khuyến khích con trả lời. Qua đó, bạn có thể dễ dàng chỉ ra đúng – sai, đồng thời giúp trẻ học cách diễn đạt suy nghĩ và hiểu vấn đề sâu sắc hơn.

6. Học cách chờ đợi – bài học quan trọng trong giao tiếp

Biết chờ đến lượt mình nói là một kỹ năng giao tiếp quan trọng mà trẻ cần được học từ sớm. Nhiều trẻ thường có xu hướng ngắt lời người khác để chia sẻ ý kiến hoặc đặt câu hỏi, đơn giản vì chúng quá háo hức được bày tỏ suy nghĩ của mình.

Cha mẹ hãy giải thích cho trẻ hiểu rằng việc chen ngang khi người khác đang nói có thể khiến họ cảm thấy bị thiếu tôn trọng hoặc không được lắng nghe. Hãy giúp con nhận ra giá trị của việc biết lắng nghe trọn vẹn trước khi phản hồi.

Đồng thời, bạn có thể dạy trẻ những cách thay thế lịch sự, như giơ tay trong lớp học, chờ người khác nói xong rồi mới bắt đầu, hoặc ghi nhớ ý định của mình để chia sẻ sau.

Khi rèn luyện được thói quen này, trẻ không chỉ trở nên lịch sự và tự tin hơn trong giao tiếp, mà còn học được sự kiên nhẫn – một kỹ năng nền tảng cho mọi mối quan hệ sau này.

7. Khuyến khích trẻ bằng những câu hỏi mở

Đặt câu hỏi mở là một trong những cách hiệu quả nhất để giúp trẻ học cách suy nghĩ và diễn đạt cảm xúc của mình. Thay vì những câu hỏi đóng chỉ cho phép trả lời “có” hoặc “không”, cha mẹ nên hỏi những câu như: “Ý con là gì?”, “Con có thể kể thêm cho mẹ nghe không?” hay “Con cảm thấy thế nào về điều đó?”.
Những câu hỏi này giúp trẻ có cơ hội trình bày suy nghĩ một cách trọn vẹn, đồng thời rèn luyện khả năng lắng nghe và thấu hiểu lẫn nhau giữa cha mẹ và con cái.

8. Kết thúc bằng sự công nhận và khích lệ

Sau mỗi cuộc trò chuyện, hãy kết thúc bằng cách ghi nhận nỗ lực và điểm mạnh mà con đã thể hiện. Thay vì nói “Mẹ vui vì con làm được điều đó”, bạn có thể chuyển thành “Con đã xử lý tình huống rất tốt” hoặc “Con đã biết cách lắng nghe và suy nghĩ trước khi trả lời”.

Cách nói này đặt trẻ vào vị trí trung tâm, giúp con cảm thấy mình được tin tưởng và có năng lực, từ đó củng cố hành vi tích cực và hình thành tư duy tự tin, chủ động trong những tình huống sau này.

Tham khảo thêm: Mẹo nắn đứa trẻ không nghe lời.

Dạy trẻ biết lắng nghe, cư xử lịch sự và giao tiếp đúng mực không chỉ là rèn luyện kỹ năng ứng xử mà còn là nuôi dưỡng nhân cách. Từ những điều nhỏ nhất như biết nói “cảm ơn”, “xin lỗi”, hay chờ đến lượt mình phát biểu, trẻ sẽ dần học được cách tôn trọng bản thân và người khác. Cha mẹ chính là tấm gương sống động nhất, và mỗi lời nói, hành động hàng ngày của cha mẹ đều góp phần định hình nên nhân cách của con. Bởi vậy, hãy đồng hành cùng con bằng sự kiên nhẫn, yêu thương và thấu hiểu — để con lớn lên trở thành một người biết lắng nghe, biết chia sẻ và sống tử tế với mọi người xung quanh.

Chuyên mục phổ biến