Tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển của cơ thể ở mọi giai đoạn, đặc biệt là trong năm đầu đời.
Hệ tiêu hóa giúp phân giải thức ăn thành các chất dinh dưỡng như carbohydrate, protein, lipid,… sau đó các chất này được hấp thụ vào máu để cung cấp năng lượng nuôi dưỡng cơ thể. Ngoài ra, hệ tiêu hóa còn giúp loại bỏ các chất thải khỏi cơ thể dưới dạng phân.
Nên xem: Xem màu phân của trẻ, mẹ biết được sức khoẻ tiêu hóa của con?
Khi hệ tiêu hóa hoạt động khỏe mạnh, các chức năng được thực hiện suôn sẻ, giúp cơ thể trẻ phát triển tốt. Tuy nhiên, khi hệ tiêu hóa bị tổn thương vì bất kỳ lý do nào, sẽ dẫn đến suy giảm miễn dịch, khiến trẻ dễ mắc bệnh, đồng thời hạn chế sự phát triển trí tuệ và thể chất.
Hiện nay, có nhiều trẻ mắc các vấn đề về tiêu hóa ngay từ sớm. Dưới đây là những nguyên nhân chủ yếu gây tổn thương hệ tiêu hóa của trẻ:
1. Chế độ dinh dưỡng không hợp lý ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa
Việc cho trẻ ăn dặm quá sớm, không đúng cách, hoặc sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ chiên, rán, nướng chứa nhiều dầu mỡ và chế biến ở nhiệt độ cao, cùng các loại nước ngọt có gas, trà sữa không rõ nguồn gốc, đều có thể gây hại cho hệ tiêu hóa. Thêm vào đó, áp lực học hành khiến trẻ ăn vội vàng, không nhai kỹ, ăn quá ít hoặc quá nhiều, không ăn đủ rau quả, và uống không đủ nước cũng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tiêu hóa.
Ngoài ra, việc không phân chia khẩu phần ăn phù hợp với nhu cầu của trẻ, thiếu cân đối giữa các nhóm chất dinh dưỡng, chế độ ăn không đa dạng, cùng thói quen ăn uống theo sở thích, ăn vặt trước bữa chính cũng gây ra những vấn đề tiêu hóa cho trẻ.
Cho trẻ ăn dặm quá sớm, ăn dặm không đúng cách, sử dụng thực phẩm không lành mạnh ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa của trẻ.
Nhiều bữa ăn học đường hiện nay thiếu năng lượng và các món ăn chế biến chưa phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của trẻ em. Trong khi đó, bữa ăn tại nhà đôi khi không được chú trọng về chất lượng, số lượng bữa ăn trong ngày cũng không hợp lý, chưa đủ, và thiếu bữa phụ. Một số trẻ còn có thói quen nhịn ăn sáng khi đi học, điều này gây ảnh hưởng xấu đến dạ dày.
Ngược lại, cũng có những trường hợp trẻ bị ép ăn quá nhiều, ăn xong là nằm ngay hoặc ngồi im lặng mà không vận động, dẫn đến các vấn đề như béo phì và trào ngược dạ dày – thực quản. Một số trẻ khác lại ngủ dậy muộn, khiến khoảng cách giữa các bữa ăn quá gần, bữa ăn kéo dài vì ăn mất tập trung, vừa ăn vừa chơi đồ chơi hoặc xem tivi, điện thoại.
2. vệ sinh Không đảm bảo
Một số vụ ngộ độc thực phẩm đáng tiếc đã xảy ra trong các gia đình và trường học do rau quả chứa dư lượng thuốc trừ sâu, thực phẩm có chất bảo quản, phụ gia, hoặc thực phẩm không rõ nguồn gốc, ôi thiu, mốc. Các món ăn như thịt xiên nướng, hoa quả dầm… thường xuyên được bày bán trên vỉa hè.
Trẻ em dễ dàng ăn những thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn vặt từ các quầy bán lề đường, đặc biệt là khi phụ huynh thiếu thời gian chăm sóc bữa ăn cho con. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tiêu hóa như viêm dạ dày HP, nhiễm khuẩn đường ruột… Hơn nữa, nguồn nước uống cho trẻ em cũng chưa được đảm bảo về độ sạch.
Nên xem: 20 loại thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa của bạn
3. Do nhiều áp lực, lo lắng, căng thẳng
Hiện nay, nhiều trẻ em chưa được phân bổ thời gian hợp lý giữa học tập, vui chơi và giải trí. Việc tham gia các lớp học thêm quá nhiều, bài tập về nhà chiếm phần lớn thời gian, cùng với áp lực về điểm số và thành tích học tập khiến trẻ em gặp phải căng thẳng, từ đó ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột. Đường ruột và não bộ có mối quan hệ chặt chẽ thông qua trục não – ruột, vì vậy, khi trẻ bị căng thẳng kéo dài, sức khỏe tổng thể và hệ tiêu hóa của trẻ sẽ bị ảnh hưởng, dễ dẫn đến các vấn đề như viêm dạ dày, hội chứng ruột kích thích…
4. Dùng thuốc không đúng
Việc cho trẻ sử dụng thuốc một cách bừa bãi, đặc biệt là thuốc kháng sinh và hạ sốt không đúng chỉ định, sẽ tác động xấu đến hệ tiêu hóa của trẻ. Nhiều bậc phụ huynh tự ý mua thuốc cho trẻ mà không tham khảo ý kiến bác sĩ, ví dụ như mua kháng sinh khi trẻ ho, hoặc cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi chỉ sốt nhẹ. Việc lạm dụng kháng sinh để tự điều trị mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ có thể gây ra các vấn đề như tiêu chảy, táo bón, biếng ăn và ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể trẻ.
5. Lối sống lười vận động
Nhiều trẻ hiện nay thiếu vận động do lạm dụng các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, chơi game. Việc thiếu hoạt động thể chất khiến trẻ không có đủ vận động cần thiết, điều này ảnh hưởng đến nhu động ruột, dễ gây táo bón và làm suy giảm mật độ xương. Vận động là yếu tố quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện, đặc biệt là trong giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì, giúp phát triển tầm vóc và sức khỏe tổng thể.
6. Vi khuẩn, thiếu vi chất dinh dưỡng
Các bệnh lý về răng miệng ở trẻ em vẫn còn khá phổ biến, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Trẻ thường gặp phải tình trạng răng sữa hoặc răng vĩnh viễn bị sâu, hở tủy, mẻ, vỡ, men răng yếu, lợi viêm, loét hoặc tụt lợi. Tuy nhiên, nhiều trẻ không được khám răng miệng định kỳ và chỉ khi có dấu hiệu đau, sốt, bỏ ăn, gia đình mới đưa trẻ đi khám. Lúc này, tình trạng sức khỏe răng miệng đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc ăn uống và sức khỏe của trẻ.
Để chăm sóc răng miệng cho trẻ từ khi còn nhỏ, cần chú trọng ngay từ khi mang thai. Mẹ cần duy trì chế độ ăn uống đa dạng, cân đối, giàu dinh dưỡng, tắm nắng thường xuyên, bổ sung vitamin D và ăn đủ chất béo. Sau khi sinh, trẻ cần được bổ sung vitamin D, bú mẹ đầy đủ trong 6 tháng đầu và ăn dặm đúng cách. Nếu răng bị sâu, vỡ hoặc hở tủy, việc thăm khám và điều trị kịp thời là rất quan trọng để giúp trẻ ăn uống tốt và phát triển khỏe mạnh.
7. Do thực quản, dạ dày, ruột
Trẻ sinh non thường có các cơ thắt trên và dưới thực quản yếu, khiến dạ dày của trẻ nằm ngang và cao hơn so với trẻ sinh đủ tháng, đồng thời cơ tâm vị cũng chưa phát triển hoàn chỉnh. Vì vậy, trẻ rất dễ bị trớ khi ăn nhiều hoặc bú phải hơi, và nếu bú xong được đặt nằm ngay thì tình trạng trớ càng dễ xảy ra.
Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, với ruột dài và mạc treo ruột khá dài, manh tràng ngắn và di động, khiến trẻ dễ bị lồng ruột, đặc biệt là ở những trẻ bụ bẫm. Nếu trẻ bị bế sau khi ăn no và bị rung lắc hoặc thay đổi tư thế đột ngột, sẽ tăng nguy cơ mắc phải tình trạng này.
Hệ thống bảo vệ ruột của trẻ chưa hoàn chỉnh, dễ gây mẫn cảm với protein sữa. Những trẻ không được bú mẹ và phải sử dụng sữa công thức có thể dễ dàng bị dị ứng đạm sữa. Bên cạnh đó, trẻ sinh non và trẻ bị tiêu chảy kéo dài có khả năng hấp thụ đường lactose kém, dẫn đến các vấn đề như phân chua, hậu môn đỏ và chậm tăng cân. Nếu có những dấu hiệu này, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám và được tư vấn kịp thời để can thiệp đúng cách.
Các cơ quan trong hệ tiêu hóa của trẻ, như tụy, gan và mật, chưa hoàn thiện chức năng như người trưởng thành, do đó rất dễ bị tổn thương. Bên cạnh đó, các yếu tố như nhiễm trùng, môi trường sống, di truyền và các dị tật vùng miệng (như sứt môi, hở hàm ếch…) cũng có thể tác động xấu đến sự phát triển của hệ tiêu hóa.
Vì vậy, để giúp trẻ có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, cha mẹ cần đặc biệt chú ý chăm sóc từ rất sớm. Trẻ em nên được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, ăn dặm đúng cách với thực phẩm đa dạng từ 4 nhóm dinh dưỡng cơ bản (tinh bột, đạm, béo, rau quả). Cha mẹ cần hạn chế cho trẻ uống nước ngọt, ăn vặt trước bữa ăn, tránh thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh. Khi chế biến thức ăn cho trẻ, cần đảm bảo phù hợp với lứa tuổi, mềm và dễ tiêu hóa. Ngoài ra, không nên ép trẻ ăn khi chúng không muốn, nhằm tránh gây áp lực cho hệ tiêu hóa.
Quản lý tốt khẩu phần ăn của trẻ không chỉ giúp tăng cường hệ miễn dịch mà còn đảm bảo sự hấp thụ đầy đủ các chất dinh dưỡng, giúp trẻ phát triển tối đa tiềm năng về thể chất và tinh thần. Điều này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho tương lai và cuộc sống tốt đẹp hơn cho trẻ em Việt Nam.
Chăm sóc hệ tiêu hóa cho trẻ từ sớm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Việc cung cấp chế độ dinh dưỡng hợp lý và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp trẻ có một cơ thể khỏe mạnh, sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách trong tương lai.
