Những phương pháp học EQ bằng cách ghi nhớ máy móc thường khiến người thực hiện cảm thấy gượng gạo và dễ bị người khác nhận ra là không chân thật. Thay vì cố gắng truyền đạt EQ thông qua các bài học lý thuyết, điều quan trọng hơn là nhận thức rằng EQ cần được nuôi dưỡng một cách tự nhiên qua sự tương tác xã hội và môi trường sống.
EQ thực sự phát triển chủ yếu qua hai con đường chính.
Thứ nhất, trẻ sẽ phát triển chỉ số cảm xúc (EQ) thông qua mối quan hệ với cha mẹ. Điều này có nghĩa là cách cha mẹ cư xử với con cái sẽ định hình cách trẻ đối xử với mọi người xung quanh.
Thứ hai, trong những môi trường tự do, nơi trẻ không bị áp đặt hay ràng buộc bởi các quy tắc cứng nhắc, trẻ có thể sử dụng khả năng quan sát và sự thông minh bẩm sinh của mình để hiểu về bản thân và người khác. Điều này giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội một cách tự nhiên và thoải mái, không gượng ép.
1. EQ được nuôi dưỡng thông qua mối quan hệ với cha mẹ
Cách cha mẹ đối xử với con cái đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cách trẻ tương tác với người khác. Khi trẻ được nuôi dưỡng bằng sự tôn trọng và yêu thương, chúng sẽ học cách thể hiện lòng nhân ái và sự đồng cảm đối với mọi người xung quanh, đây là nền tảng cho một người có EQ cao.
Tham khảo thêm: 4 cách dạy con thành đứa trẻ có tinh thần mạnh mẽ
Chẳng hạn, việc cho phép con tự do quyết định trong kỳ nghỉ hè là một cách tuyệt vời để giúp trẻ phát triển. Từ việc quản lý giờ giấc, bài tập, đến việc ăn uống hay giải trí, trẻ có thể tự do lựa chọn mà không cần lo lắng về việc làm hài lòng người lớn. Khi trẻ có quyền tự quản lý, chúng sẽ học cách đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm cho hành động của mình. Cha mẹ có thể khuyến khích con tự mua những món đồ ăn vặt mình thích mà không cần xin phép, giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng và tự do thể hiện bản thân.
Một ví dụ khác là khi có khách đến thăm nhà, thay vì ra lệnh cho trẻ dọn dẹp phòng, cha mẹ có thể nhẹ nhàng nói: “Hôm nay có khách, có thể họ sẽ ghé qua phòng con. Nếu con dọn dẹp gọn gàng một chút thì sẽ rất tuyệt.” Với cách tiếp cận này, trẻ sẽ cảm thấy được tôn trọng và nhận thức được trách nhiệm trong việc giữ gìn không gian sống của mình.
Thay vì ép buộc trẻ làm điều gì đó chỉ để trở thành “đứa trẻ ngoan,” cha mẹ có thể chia sẻ nhu cầu thực tế một cách nhẹ nhàng. Điều này không chỉ giúp trẻ học cách đối diện với trách nhiệm trong cuộc sống mà còn giúp chúng phát triển EQ cao hơn, khi chúng tự nguyện hợp tác mà không cảm thấy áp lực.
Trong quá trình này, trẻ sẽ cảm nhận được sự tôn trọng và tình cảm chân thành, không bị đánh giá hay phán xét. Từ đó, trẻ học cách đối xử với người khác bằng sự thấu hiểu và đồng cảm. Khi trẻ thấm nhuần cách ứng xử này, chúng sẽ phát triển khả năng giao tiếp và tương tác xã hội tốt hơn một cách tự nhiên.
Một điều quan trọng cần nhớ là không ai thích bị giảng dạy hay phán xét. Trong bất kỳ mối quan hệ nào, khi mọi việc không diễn ra như mong đợi, việc đánh giá hoặc giáo huấn người khác thường không mang lại hiệu quả như kỳ vọng. Người có EQ cao là người biết bày tỏ sự thật và cảm xúc của mình một cách chân thành, thay vì chỉ trích hay phán xét. Những người như vậy không chỉ nhận được sự tôn trọng mà còn có khả năng xây dựng mối quan hệ bền vững dựa trên sự chân thành và lòng nhân ái.
Hãy thử tưởng tượng, nếu con cái chúng ta luôn bị gán nhãn “lười biếng” hay “bừa bộn” mỗi khi không dọn phòng, khi trưởng thành và bước vào cuộc sống gia đình, chúng có thể dễ dàng nổi nóng hoặc cảm thấy xấu hổ, thậm chí đánh giá và chỉ trích bạn đời chỉ vì những điều nhỏ nhặt. Đây là một kịch bản phổ biến trong nhiều gia đình. Vì vậy, giúp trẻ hiểu và biết cách điều chỉnh cảm xúc, thay vì phán xét hay đổ lỗi, sẽ giúp chúng xây dựng các mối quan hệ lành mạnh hơn trong tương lai.
2. Trí tuệ phát triển từ sự tự do
Một tình huống thường gặp là khi cha mẹ yêu cầu con phải chào hỏi, cảm ơn, hoặc tạm biệt khi gặp người lạ. Mặc dù điều này có vẻ như là cách dạy trẻ phép lịch sự, nhưng thực tế có thể cản trở sự phát triển khả năng quan sát và cảm nhận tự nhiên của trẻ trong các mối quan hệ. Những đứa trẻ bị ép buộc tuân thủ các quy tắc lễ phép thường có xu hướng nói năng rụt rè, thiếu tự nhiên. Ngược lại, trẻ được tự do phát triển theo nhịp điệu riêng có thể không tuân theo ngay các quy tắc từ nhỏ, nhưng chúng đang quan sát và học hỏi sâu sắc hơn về cách giao tiếp thực sự hiệu quả.
Tham khảo thêm: Những “thói quen xấu” cho thấy IQ, EQ của trẻ đang phát triển
Ví dụ, một bé gái 7 tuổi bị bạn trong khu phố đánh, nhưng thay vì phản kháng, cô bé chỉ bình tĩnh nói: “Con không sợ. Con chỉ thấy tội nghiệp vì bố mẹ cậu ấy thường đánh mắng nên cậu ấy không biết cách cư xử tốt hơn.” Sự thấu hiểu và cảm thông này không xuất phát từ bài học hay quy tắc nào, mà từ sự tự do mà cha mẹ đã trao cho cô bé.
Khi trẻ có cơ hội tự do quan sát và trải nghiệm, trí tuệ của chúng sẽ phát triển theo cách tự nhiên và bền vững. Thay vì phải tuân theo các quy tắc cứng nhắc, trẻ sẽ tự tìm ra cách giao tiếp và tương tác xã hội phù hợp với hoàn cảnh.
3. Không phán xét và giáo điều
Nếu cha mẹ muốn con cái phát triển EQ cao, điều quan trọng là phải nhìn nhận con bằng sự thấu hiểu và không phán xét. Điều này có thể không dễ dàng, bởi chính chúng ta đã lớn lên trong một môi trường đầy sự đánh giá và hiểu lầm. Tuy nhiên, nếu cha mẹ có thể kiềm chế việc giáo huấn con theo ý mình và thay vào đó, để trẻ tự do khám phá thế giới của chúng, trí tuệ của trẻ sẽ phát triển một cách tự nhiên.
Những đứa trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường tự do và tôn trọng không chỉ phát triển EQ cao mà còn trở nên tự tin và linh hoạt trong mọi tình huống.
